Η ευρωπαϊκή δασική καταβόθρα άνθρακα μειώνεται: Μπορούμε να αντιστρέψουμε την τάση;

14/10/2025

Αυτή η διαδικασία απομάκρυνσης του άνθρακα από την ατμόσφαιρα αναφέρεται συνήθως ως καταβόθρα άνθρακα. Ανησυχητικά, τα στοιχεία δείχνουν τώρα ότι η καταβόθρα άνθρακα αποδυναμώνεται, με τα δάση της Ευρώπης να απορροφούν λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.

Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Nature, με επικεφαλής το Κοινό Κέντρο Ερευνών, περιγράφει λεπτομερώς τη μείωση των δασικών καταβοθρών άνθρακα και τις αιτίες της.. Καθορίζει ερευνητικές προτεραιότητες για την παρακολούθηση και τη μοντελοποίηση των δασών, καθώς και την ανάγκη καλύτερης διαχείρισης των δασών για τη βελτίωση της κατανόησης της δασικής καταβόθρας άνθρακα, της ανθεκτικότητας των δασών και της καθοδήγησης της πολιτικής για τη διασφάλιση αυτού του ζωτικού περιουσιακού στοιχείου.

Μια συρρικνούμενη καταβόθρα άνθρακα: Αιτίες και επιπτώσεις

Σύμφωνα με την απογραφή αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ που δημοσίευσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) το 2024, η μέση δασική καταβόθρα άνθρακα μεταξύ 2020 και 2022 μειώθηκε κατά περίπου 27% σε σύγκριση με τη μέση καταβόθρα την περίοδο 2010-2014.

Η νέα απογραφή της ΕΕ για το 2025 σκιαγραφεί μια ακόμη χειρότερη εικόνα, με πολύ μεγαλύτερη μείωση της καταβόθρας κατά την περίοδο αυτή.

Η μείωση της απορρόφησης άνθρακα έχει πολλές αιτίες. Η συγκομιδή των δέντρων έχει αυξηθεί. Η κλιματική αλλαγή καθιστά συχνότερους τους καύσωνες και τις ξηρασίες, γεγονός που μειώνει την ανάπτυξη των δέντρων.

Η κλιματική αλλαγή τείνει επίσης να αυξήσει τα γεγονότα που προκαλούν αναστάτωση, όπως τα ξεσπάσματα εντόμων, οι δασικές πυρκαγιές και η θνησιμότητα των δέντρων, τα οποία έχουν γίνει πιο συχνά και σοβαρά σε ορισμένες περιοχές.

Η έρευνα διερευνά τους παράγοντες της μείωσης της καταβόθρας άνθρακα και αναζητά τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για τη μείωση των επιπτώσεών τους.

Η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παραμένει η σημαντικότερη στρατηγική για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό να τροποποιήσουμε τα καθεστώτα υλοτόμησης δέντρων και να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα δάση, ώστε να καταστούν πιο ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή και στα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Επιπλέον, η παροχή καλύτερων και πιο έγκαιρων δεδομένων σχετικά με τις δεξαμενές άνθρακα και την υγεία των δασών είναι ουσιαστικής σημασίας για την ανάπτυξη πολιτικών και πρακτικών μέτρων για την αντιστροφή αυτής της ανησυχητικής τάσης.

Αντιμετώπιση των κενών γνώσης

Η μελέτη εντόπισε διάφορα κενά γνώσεων όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο παρακολουθούμε και μοντελοποιούμε τα δάση της Ευρώπης. Ξεχωρίζουν δύο προτεραιότητες: πρώτον, υπάρχει επιτακτική ανάγκη για ακριβέστερη και πιο έγκαιρη μέτρηση των ροών άνθρακα, μέσω της παρακολούθησης του τρόπου με τον οποίο ο άνθρακας μετακινείται μεταξύ του εδάφους, της βλάστησης και της ατμόσφαιρας· και δεύτερον, να βελτιωθούν οι προβλέψεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα ακραία καιρικά φαινόμενα και τα χειρότερα σενάρια θα αλλάξουν την καταβόθρα άνθρακα.

Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων είναι απαραίτητη για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης των δασών και των καταβοθρών άνθρακα σε επίπεδο ΕΕ.  Οι μελέτες επισημαίνουν αρκετά σημαντικά κενά στα οποία απαιτείται περισσότερη έρευνα:

Γεωσκόπηση: Οι δορυφορικές εικόνες υψηλής ανάλυσης, σε συνδυασμό με αερομεταφερόμενα δεδομένα και επίγεια δίκτυα παρατήρησης, είναι ουσιαστικής σημασίας για την έγκαιρη παρακολούθηση των δασών της ΕΕ. Επί του παρόντος, πολλές χώρες της ΕΕ βασίζονται κυρίως σε περιοδικές δασικές απογραφές, οι οποίες δεν επαρκούν για να συμβαδίσουν με τον ταχύ ρυθμό μείωσης της υγείας των δασών. Επιπλέον, τα υφιστάμενα σύνολα δασικών δεδομένων απαιτούν μεγαλύτερη διαφάνεια και τυποποίηση για την καλύτερη αξιοποίησή τους, καθώς και τεχνική πρόοδο για την αξιολόγηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, τις μεταβολές των αποθεμάτων βιομάζας, τη διαχείριση των δασών και τη θνησιμότητα των δένδρων.
Ανθεκτικότητα των δασών: Είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η βιοποικιλότητα, η ανθεκτικότητα και η διαχείριση των δασών αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου παρακολούθησης της βιοποικιλότητας με βάση τον συνδυασμό επίγειων δεδομένων και γεωσκόπησης θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτού του κενού γνώσης. Με τη σειρά της, η κατανόηση αυτών των αλληλεπιδράσεων θα μπορούσε να στηρίξει τη φιλική προς τη βιοποικιλότητα διαχείριση των δασών, δεδομένου ότι τα δάση μικτών ειδών ανέχονται καλύτερα τις διαταραχές και τα ακραία κλιματικά φαινόμενα και έχουν μεγαλύτερο δυναμικό καταβόθρας άνθρακα.
Πρόβλεψη και πρόβλεψη: Οι αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση των δασών και τις κλιματικές λύσεις που βασίζονται στη φύση έχουν μεγάλες δυνατότητες διατήρησης ή ακόμη και αύξησης της δασικής καταβόθρας. Ωστόσο, η πρόβλεψη των πιθανών ακούσιων μακροπρόθεσμων αρνητικών επιπτώσεων αυτών των λύσεων, όπως οι επιπτώσεις της δάσωσης στους τοπικούς υδάτινους πόρους, είναι καίριας σημασίας για την αύξηση της μελλοντικής ανθεκτικότητας των δασών και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Κλιμάκωση: Η επέκταση και η βελτίωση της εν εξελίξει έρευνας που ενσωματώνει την ανάπτυξη των δασών και τα κοινωνικοοικονομικά μοντέλα θα δώσει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σαφέστερη εικόνα του τρόπου με τον οποίο η δασική συγκομιδή και τα υλοτομημένα προϊόντα επηρεάζουν τη δασική καταβόθρα άνθρακα.

Μελλοντικές προοπτικές: πιθανές δράσεις και αποτελέσματα

Η έρευνα περιγράφει πιθανές δράσεις στον τομέα της παρακολούθησης, της μοντελοποίησης και της διαχείρισης των δασών που θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη μείωση της δασικής καταβόθρας άνθρακα.

Η μελέτη ζητεί ολοκληρωμένες πολιτικές που αντιμετωπίζουν τόσο τους κλιματικούς όσο και τους περιβαλλοντικούς στόχους και παρουσιάζει έναν ερευνητικό χάρτη πορείας για την καθοδήγηση αυτών των αποφάσεων πολιτικής. Συνδυάζοντας έγκαιρους κανονισμούς με κίνητρα για βιώσιμες πρακτικές, η ΕΕ μπορεί ακόμη να αντιστρέψει τη μείωση των δασικών καταβοθρών άνθρακα και να διατηρήσει την αναμενόμενη συμβολή τους στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.