Αυστηρότερα όρια ρύπανσης του αέρα και των υδάτων για τη ναυτιλία στη Μεσόγειο Θάλασσα

21/06/2025

Ο καθαρότερος αέρας και τα καθαρότερα ύδατα στη Μεσόγειο Θάλασσα διαφαίνονται στον ορίζοντα, καθώς η περιοχή ελέγχου των εκπομπών οξειδίων του θείου στη Μεσόγειο θα τεθεί σε ισχύ την 1η Μαΐου.

Θα καταστήσει τη Μεσόγειο Θάλασσα την πέμπτη περιοχή ελέγχου εκπομπών (ECA) για τα οξείδια του θείου στον κόσμο – προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές όπου εφαρμόζονται αυστηρότεροι έλεγχοι για την ελαχιστοποίηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τα πλοία. Στη Μεσόγειο Θάλασσα, σημαίνει ότι τα πλοία θα πρέπει να χρησιμοποιούν καύσιμα πλοίων με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε θείο, από 0,5 (παγκόσμια απαίτηση) σε 0,1 κατ’ ανώτατο όριο.

Οι εκπομπές οξειδίου του θείου οδηγούν σε οξίνιση της θάλασσας και του εδάφους και συμβάλλουν στη λεπτή σκόνη, η οποία συνδέεται με αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις. Η μείωση αυτών των εκπομπών θα βελτιώσει την ποιότητα του αέρα και των υδάτων, ωφελώντας έτσι την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Οι εκπομπές οξειδίου του θείου στην ΕΕ έχουν μειωθεί κατά περίπου 70% από το 2014, κυρίως λόγω της δημιουργίας περιοχής ελέγχου των εκπομπών στη Βόρεια Ευρώπη, όπως αναφέρεται στην περιβαλλοντική έκθεση για τις ευρωπαϊκές θαλάσσιες μεταφορές του 2025 και στην έκθεση παρακολούθησης και προοπτικών μηδενικής ρύπανσης του 2025.

Η νέα περιοχή ελέγχου των εκπομπών στη Μεσόγειο αναμένεται να οδηγήσει σε περαιτέρω μειώσεις. Ωστόσο, κατά την ίδια περίοδο, οι εκπομπές οξειδίων του αζώτου (NOx) στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 10% από το 2015 έως το 2023, με αύξηση 8% ειδικά στη Μεσόγειο.

Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα μεσογειακά κράτη αξιολογούν επί του παρόντος τα πλέον αποτελεσματικά μέσα για τη μείωση αυτών των εκπομπών.

Η συμφωνία για την περαιτέρω προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Μεσογείου με τη δημιουργία περιοχής ελέγχου των εκπομπών στη Μεσόγειο επιτεύχθηκε από την ΕΕ και τις μεσογειακές χώρες, στο πλαίσιο της σύμβασης της Βαρκελώνης των Ηνωμένων Εθνών το 2021. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΔΝΟ) συμφώνησε με το προαναφερθέν αίτημα χαρακτηρισμού το 2022.

Τον Απρίλιο, ο ΔΝΟ ενέκρινε επίσης μια περιοχή ελέγχου των εκπομπών του Βορειοανατολικού Ατλαντικού για τη μείωση τόσο των οξειδίων του θείου όσο και του αζώτου, η οποία αναμένεται να εγκριθεί αργότερα φέτος, με έναρξη ισχύος το 2027. Θα περιλαμβάνει τα παράκτια κράτη της ΕΕ, τη Γροιλανδία, τις Φερόες Νήσους, την Ισλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Μιλώντας επί του θέματος, η επίτροπος Περιβάλλοντος, Ανθεκτικότητας των Υδάτων και Ανταγωνιστικής Κυκλικής Οικονομίας, κα Jessika Roswall, δήλωσε:

«Η ΕΕ και οι μεσογειακοί γείτονές της έχουν δημιουργήσει από κοινού μια περιοχή ελέγχου των εκπομπών για την αντιμετώπιση της ρύπανσης από τα πλοία στην πηγή της. Αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα για να καταστήσουμε τις ναυτιλιακές βιομηχανίες μας καθαρότερες, πιο ανταγωνιστικές και ανθεκτικές στις μελλοντικές εξελίξεις. Η διατήρηση αυτής της θαλάσσιας περιοχής είναι ζωτικής σημασίας για την ανθεκτικότητα των υδάτων, τη μείωση της ρύπανσης και την προστασία της υγείας των παράκτιων κοινοτήτων και του περιβάλλοντός τους.»

Ιστορικό

Η Μεσόγειος Θάλασσα δέχεται πιέσεις από διάφορες απειλές, συμπεριλαμβανομένης της ρύπανσης, των θαλάσσιων απορριμμάτων, της υπεραλίευσης, του υποθαλάσσιου θορύβου, των χωροκατακτητικών ειδών και της όχλησης του θαλάσσιου βυθού. Η δημιουργία της περιοχής ελέγχου των εκπομπών στη Μεσόγειο θα βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να τονώσουν την καθαρή ανταγωνιστικότητα, επιταχύνοντας παράλληλα τη συμμόρφωση με τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους. Μια καθαρή, υγιής και παραγωγική θάλασσα είναι απαραίτητη για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία και για τη συμμόρφωση με τις νομικές απαιτήσεις της ΕΕ.

Οι θαλάσσιες μεταφορές έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα του αέρα, με τα καυσαέρια των πλοίων, ιδίως τα οξείδια του θείου από την καύση μαζούτ, να αποτελούν σημαντικούς ρύπους. Οι εκπομπές αυτές επηρεάζουν αρνητικά την υγεία του αναπνευστικού συστήματος και αυξάνουν την οξίνιση της θάλασσας. Με την καύση καυσίμων με χαμηλή περιεκτικότητα σε θείο, οι κινητήρες πλοίων εκπέμπουν λιγότερα οξείδια θείου.

Ενώ το παγκόσμιο ανώτατο όριο θείου για τα καύσιμα πλοίων έχει οριστεί στο 0,5% από το 2020, οι περιοχές ελέγχου των εκπομπών επιβάλλουν αυστηρότερο όριο 0,1%. Συγκριτικά, η περιεκτικότητα σε θείο των καυσίμων κίνησης για φορτηγά ή επιβατικά αυτοκίνητα περιορίζεται στο 0,001%. Η οδηγία για το θείο (2012) διαδραμάτισε καίριο ρόλο στη μείωση των εκπομπών οξειδίων του θείου με τον καθορισμό ορίων θείου στα καύσιμα στη νομοθεσία της ΕΕ.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, έχουν δημιουργηθεί περιοχές ελέγχου των εκπομπών σε οικολογικά ευαίσθητες περιοχές, όπως η Βαλτική και η Βόρεια Θάλασσα. Μέχρι το 2014, οι συγκεντρώσεις οξειδίου του θείου γύρω από τις περιοχές ελέγχου των εκπομπών είχαν μειωθεί σημαντικά, ωφελώντας την υγεία των ακτών χωρίς σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στον ναυτιλιακό τομέα. Η επιτυχία της πρωτοβουλίας της ΕΕ στη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα πρόκειται να αναπαραχθεί με την περιοχή ελέγχου των εκπομπών στη Μεσόγειο και την επικείμενη περιοχή στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό.

Οι ΟΕΠ συμβάλλουν στην εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ, ιδίως της οδηγίας για το θείο και της οδηγίας-πλαισίου για τη θαλάσσια στρατηγική. Το τελευταίο αποτελεί το βασικό εργαλείο της ΕΕ για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, αντιμετωπίζοντας πιεστικά ζητήματα, όπως η απώλεια βιοποικιλότητας και η οξίνιση, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προκαλούνται από τα οξείδια του θείου από τα πλοία.

Απαιτεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ να αναπτύξουν θαλάσσιες στρατηγικές για την επίτευξη «καλής περιβαλλοντικής κατάστασης» και προωθεί τη συνεργασία μέσω περιφερειακών συμβάσεων για τις θάλασσες, όπως η σύμβαση της Βαρκελώνης. Η πιο πρόσφατη αξιολόγηση της οδηγίας δημοσιεύθηκε το 2025.