Απολογισμός της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των θαλασσών και την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης

23/04/2025

Την Πέμπτη (6 Μαρτίου), η Επιτροπή δημοσίευσε αξιολογήσεις δύο οδηγιών για την προστασία των θαλασσών και των ωκεανών της ΕΕ και για την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης στην ξηρά.

Οι νόμοι, που ισχύουν από το 2008 και το 2006, αντίστοιχα, αξιολογήθηκαν για τη μέτρηση των επιτευγμάτων τους μέχρι στιγμής και για τον εντοπισμό τυχόν κενών και δυνατοτήτων απλούστευσης.

Η αξιολόγηση διαπίστωσε ότι η οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική έχει θεσπίσει ένα φιλόδοξο πλαίσιο για την καλύτερη παρακολούθηση της κατάστασης των θαλασσών μας και την προστασία της θαλάσσιας ζωής από τη ρύπανση και τις μη βιώσιμες πρακτικές. Ωστόσο, δεν έχει επιτύχει πλήρως τους στόχους της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης, οι οποίοι αρχικά έπρεπε να επιτευχθούν το 2020, και υπάρχει σαφές περιθώριο για τη μείωση του διοικητικού φόρτου μέσω της κανονιστικής απλούστευσης και της ενισχυμένης διαχείρισης δεδομένων.

Η οδηγία για τα ύδατα κολύμβησης υπήρξε αποτελεσματική όσον αφορά την προστασία των λουομένων στην ΕΕ. Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το 2023 τουλάχιστον το 85 % των περιοχών κολύμβησης στη θάλασσα και στην ξηρά αξιολογήθηκαν ως «εξαιρετικές» στην ΕΕ και πληρούνταν ελάχιστα πρότυπα ποιότητας των υδάτων στο 96 % των περιοχών.

Ωστόσο, η αξιολόγηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης του πραγματικού επιπέδου τόσο της υγείας όσο και της προστασίας του περιβάλλοντος σε καλύτερη ευθυγράμμιση με τις φιλοδοξίες της ΕΕ «Μία υγεία και καθαρή ανταγωνιστικότητα», με παράλληλη μείωση του διοικητικού φόρτου μέσω της ενίσχυσης της συνοχής με την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα.

Η αξιολόγηση της οδηγίας-πλαισίου για τη θαλάσσια στρατηγική κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η οδηγία ήταν εν μέρει αποτελεσματική όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της. Έχει σημειώσει θετική βαθμολογία όσον αφορά ορισμένες υποχρεώσεις, όπως η θέσπιση ενός πανευρωπαϊκού πλαισίου για την προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων, η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και των θαλάσσιων περιοχών.

Έχει επίσης δημιουργήσει δεδομένα και γνώσεις που έχουν οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση των θαλασσών και των ωκεανών μας και των επιπτώσεων που έχουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες σε αυτές. Αυτό στήριξε τη θέσπιση ειδικής νομοθεσίας, όπως η οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης.

Η εφαρμογή της οδηγίας οδήγησε επίσης τις χώρες της ΕΕ να συμφωνήσουν σχετικά με συγκεκριμένα όρια όσον αφορά ορισμένες πιέσεις στη θαλάσσια ζωή, συμπεριλαμβανομένων των απορριμμάτων στις παραλίες, του υποθαλάσσιου θορύβου και των ζημιών στον θαλάσσιο πυθμένα.

Ο επιδιωκόμενος στόχος της επίτευξης καλής περιβαλλοντικής κατάστασης έως το 2020 δεν έχει επιτευχθεί πλήρως, δεδομένου ότι η θαλάσσια βιοποικιλότητα εξακολουθεί να μειώνεται σε αρκετές περιοχές και τα συνολικά επίπεδα ρύπανσης (ιδίως από θρεπτικά συστατικά και χημικές ουσίες) εξακολουθούν να προκαλούν βλάβη στη θαλάσσια ζωή.

Θετικό είναι ότι ορισμένοι τύποι ρύπανσης μειώνονται (π.χ. παράκτια απορρίμματα). Εκτός από εξωτερικούς παράγοντες εκτός του άμεσου ελέγχου της οδηγίας (π.χ. καθορισμός πολιτικών προτεραιοτήτων, δράσεις που αναλαμβάνονται από τρίτες χώρες), η αξιολόγηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτό το μερικώς μη ικανοποιητικό αποτέλεσμα οφείλεται επίσης σε ρυθμιστικές αδυναμίες και αδυναμίες διακυβέρνησης εγγενείς στην οδηγία, ανεπαρκή συνοχή με άλλα πλαίσια, περιορισμένη περιφερειακή συνεργασία και ζητήματα δεδομένων.

Ωστόσο, οι αλλαγές στο θαλάσσιο περιβάλλον μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες και, παρά τις ελλείψεις αυτές, αναμένεται να προκύψουν σημαντικά οφέλη από τις σχετικές δράσεις που έχουν αναληφθεί μέχρι σήμερα.

Η οδηγία για τα ύδατα κολύμβησης έχει προστατεύσει τους λουόμενους σε ολόκληρη την ΕΕ μέσω του προσδιορισμού των περιοχών κολύμβησης από τις εθνικές αρχές και της τακτικής παρακολούθησης δύο υγειονομικών παραμέτρων (εντερικός εντερόκοκκος και E. coli). Η αξία του έχει αναγνωριστεί πέραν της ΕΕ από το Πρόγραμμα « Γαλάζια Σημαία» του Ιδρύματος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευσητο οποίο εφαρμόζει τις ίδιες μικροβιολογικές παραμέτρους σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η αξιολόγηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης του πραγματικού επιπέδου της παρεχόμενης προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος, σύμφωνα με τη φιλοδοξία της ΕΕ για μηδενική ρύπανση και βιοποικιλότητα. Έχουν επίσης εντοπιστεί οι δυνατότητες βελτίωσης και απλούστευσης της παρακολούθησης και της υποβολής εκθέσεων μέσω της ψηφιοποίησης. Η συνοχή με άλλα νομικά πλαίσια, ιδίως με την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα, η οποία καλύπτει όλα τα εσωτερικά, παράκτια και επιφανειακά ύδατα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για τα ύδατα κολύμβησης, θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω.

Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η Επιτροπή δημοσίευσε πίνακα με τις επιδόσεις μηδενικής ρύπανσης σε όλες τις περιφέρειες και τις πόλεις, ο οποίος παρουσιάζει επίσης την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης και την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε κάθε περιφέρεια, με βάση τις υφιστάμενες νομικές απαιτήσεις.

Ιστορικό

Οι αξιολογήσεις αυτές βασίζονται σε νομική υποχρέωση των οδηγιών και πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Πραγματοποιήθηκαν επίσης στο ευρύτερο πλαίσιο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, με ιδιαίτερη έμφαση στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση και στη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα.

Η συνέχεια που δόθηκε στις αξιολογήσεις αυτές θα συζητηθεί στο πλαίσιο των εν εξελίξει εργασιών σχετικά με τη στρατηγική για την ανθεκτικότητα των υδάτων και το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τους Ωκεανούς.

Η οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική απορρέει από το 2008. Στόχος της ήταν η επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης για τις ευρωπαϊκές θάλασσες έως το 2020, πράγμα που σημαίνει ότι είναι καθαρές, υγιείς και παραγωγικές. Το πράττει σε έντεκα περιγραφικούς παράγοντες (όπως η βιοποικιλότητα, οι μολυσματικές προσμείξεις και τα απορρίμματα).

Απαιτεί από τα κράτη μέλη να αναπτύξουν θαλάσσιες στρατηγικές, συμπεριλαμβανομένης της λήψης μέτρων, για την επίτευξη του στόχου αυτού. Οι στρατηγικές αυτές πρέπει να επικαιροποιούνται συνεχώς κατά τη διάρκεια εξαετών κύκλων. Απαιτεί επίσης από τα κράτη μέλη να συνεργάζονται με άλλες χώρες που μοιράζονται την ίδια θαλάσσια περιοχή.

Η οδηγία για τα ύδατα κολύμβησης, η οποία εκδόθηκε το 2006, ρυθμίζει τη διαχείριση της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης σε περίπου 22,000 περιοχές κολύμβησης σε ολόκληρη την ΕΕ. Παρακολουθεί την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης για δύο μικροβιολογικές παραμέτρους και απαιτεί τη λήψη μέτρων διαχείρισης όταν χρειάζεται και τη διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό.

Η οδηγία εφαρμόζεται σε όλα τα εσωτερικά, παράκτια και επιφανειακά ύδατα που καλύπτονται από την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα και απαιτεί από τα κράτη μέλη να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα σε μέρη όπου αναμένουν από πολλούς ανθρώπους να κάνουν μπάνιο.