Eπιτάχυνση της μετάβασης στην καθαρή βιομηχανία
Οι πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων του Ταμείου Καινοτομίας δρομολογήθηκαν τον Ιούνιο του 2020 και, από τα μέσα του 2025, το Ταμείο είχε 11 προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για τη χορήγηση άνω των 12 δισ. ευρώ σε περισσότερα από 210 έργα σε ολόκληρο τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο.
Υποστηριζόμενο από έσοδα από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ), το Ταμείο Καινοτομίας είναι ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά προγράμματα παγκοσμίως για την επίδειξη καινοτόμων καθαρών τεχνολογιών. Με εκτιμώμενο συνολικό προϋπολογισμό 40 δισ. EUR για την περίοδο 2020-2030 (υπολογιζόμενο με τη χρήση τιμής άνθρακα 75 EUR/tCO2), διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ και στη στήριξη της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα.
Από τότε που δρομολογήθηκαν οι πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για έργα μεγάλης και μικρής κλίμακας, το Ταμείο Καινοτομίας έχει προσελκύσει χιλιάδες αιτήσεις από ολόκληρη την Ευρώπη. Τα επιλεγμένα έργα καλύπτουν ευρύ φάσμα τομέων: από καινοτόμες τεχνολογίες και διαδικασίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών σε ενεργοβόρες βιομηχανίες έως τη βιομηχανική διαχείριση του άνθρακα (ICM), τις καινοτόμες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την αποθήκευση ενέργειας.
Στην αρχή, το Ταμείο λειτουργούσε αποκλειστικά μέσω τακτικών προσκλήσεων για επιχορηγήσεις, οι οποίες αξιολογήθηκαν μέσω ανταγωνιστικής επιλογής με βάση το δυναμικό καινοτομίας, την αποτελεσματικότητα της αποφυγής εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την ωριμότητα, την επεκτασιμότητα και την οικονομική αποδοτικότητα. Το 2023 θεσπίστηκε δεύτερος μηχανισμός: ανταγωνιστική υποβολή προσφορών (δημοπρασίες), η οποία παρέχει στήριξη σε σταθερές τιμές για συγκεκριμένες εκροές (όπως η παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου). Ο μηχανισμός αυτός σχεδιάστηκε για να επιταχύνει την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών που απαιτούνται για την καθαρή μετάβαση και έχουν ήδη δοκιμαστεί σε μικρότερη κλίμακα.
Ο αντίκτυπος του Ταμείου Καινοτομίας υπερβαίνει τη χρηματοδότηση. Με την ελαχιστοποίηση των κινδύνων έγκαιρης ανάπτυξης, κατέστησε δυνατή την προσέλκυση σημαντικών ιδιωτικών και δημόσιων συνεπενδύσεων σε έργα.
Η ανταλλαγή γνώσεων αποτελεί ουσιαστική συνιστώσα του Ταμείου Καινοτομίας, καθώς παρέχει στήριξη σε άλλα έργα του Ταμείου Καινοτομίας, ενδιαφερόμενα μέρη του κλάδου και μελλοντικούς αιτούντες. Απαιτούνται χρηματοδοτούμενα έργα για τη διάδοση τεχνικών και επιχειρησιακών γνώσεων που θα συμβάλουν στην επιτάχυνση της μάθησης, της αναπαραγωγής και της καινοτομίας σε ολόκληρο τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο. Μια ειδική ιστοσελίδα ανταλλαγής γνώσεων καθιστά τα διδάγματα αυτά διαθέσιμα σε ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών .
Το Ταμείο Καινοτομίας θα συνεχίσει να εξελίσσεται σύμφωνα με τις προτεραιότητες της ΕΕ. Νέες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων αναμένονται έως το τέλος του 2025. Η πρόσκληση υποβολής προτάσεων για την τεχνολογία μηδενικών καθαρών εκπομπών θα διεξαχθεί παράλληλα με δύο δημοπρασίες σύμφωνα με τις κατευθύνσεις πολιτικής που ορίζονται στην πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών και στην καθαρή βιομηχανική συμφωνία.
Ειδικότερα, το Ταμείο Καινοτομίας θα δρομολογήσει νέα δημοπρασία με προϋπολογισμό έως 1 δισ. ευρώ για τη στήριξη έργων που απαλλάσσουν τη θερμότητα των βιομηχανικών διεργασιών από τις ανθρακούχες εκπομπές μέσω καινοτόμων τεχνολογιών εξηλεκτρισμού.