Ο Εύξεινος Πόντος είναι ένα από τα πιο ανθρωπογενώς διαταραγμένα θαλάσσια οικοσυστήματα
Ο Εύξεινος Πόντος είναι ένα από τα πιο διαταραγμένα θαλάσσια οικοσυστήματα στον κόσμο και αντιμετωπίζει πολλούς ανθρωπογενείς στρεσογόνους παράγοντες. Οι ερευνητές έχουν αναπτύξει ένα μοντέλο «Blue2» του οικοσυστήματος για τη στήριξη της εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της χάραξης πολιτικής.
Ο Εύξεινος Πόντος είχε μια ταραχώδη περίοδο 60 ετών, με αυξανόμενη πίεση από την ανθρώπινη δραστηριότητα και τα φυσικά φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένης της υπεραλίευσης, της ρύπανσης, της διάβρωσης των ακτών, της εισβολής ξένων ειδών και της κλιματικής αλλαγής.
Ως αποτέλεσμα αυτού του σημαντικού και πολύπλοκου συνδυασμού στρεσογόνων παραγόντων, τα οικοσυστήματά της έχουν γίνει λιγότερο ανθεκτικά, οι πληθυσμοί των ψαριών έχουν πέσει κατακόρυφα και η συνολική υγεία του υδατικού συστήματος έχει επιδεινωθεί από τη δεκαετία του 1960, σημειώνουν οι ερευνητές.
Παρά το γεγονός ότι είναι ένα από τα πιο ανθρωπογενώς διαταραγμένα θαλάσσια οικοσυστήματα στον κόσμο, είναι επίσης ένα από τα λιγότερο αξιολογημένα για τη βιοποικιλότητά του.
Επιπλέον, οι προσεγγίσεις διαχείρισης στη θάλασσα με βάση το οικοσύστημα περιορίστηκαν στην ενημέρωση των εμπορικών αλιευτικών πολιτικών.
Ωστόσο, για την προστασία της μακροπρόθεσμης υγείας και ανθεκτικότητας του οικοσυστήματος του Εύξεινου Πόντου, απαιτούνται ευρείες πολιτικές και συνεργασία μεταξύ όλων των χωρών που βρέχονται από τη θάλασσα — μαζί με ισχυρή μοντελοποίηση για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους.
Αυτό είναι ιδιαίτερα πιεστικό δεδομένης της πρόσφατης στρατιωτικής δραστηριότητας στην Ουκρανία, η οποία επηρεάζει τα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα στην περιοχή μέσω της χημικής ρύπανσης και της ηχορύπανσης, της ζημίας των οικοτόπων και των περιορισμών στη δραστηριότητα διατήρησης.
Αυτή η νέα έρευνα αντιμετωπίζει αυτή την ανάγκη μοντελοποίησης, παρουσιάζοντας μια χωροχρονική αξιολόγηση του οικοσυστήματος του Εύξεινου Πόντου από το 1995, χρησιμοποιώντας το πλαίσιο μοντελοποίησης Blue2.
Το πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κοινό Κέντρο Ερευνών για τη στήριξη της εφαρμογής πολιτικών όπως η οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική, η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα και η κοινή αλιευτική πολιτική.
Το Blue2 είναι μια προηγμένη σουίτα εργαλείων για την προσομοίωση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, λαμβάνοντας υπόψη διάφορα σενάρια διαχείρισης και πολιτικής και περιλαμβάνοντας περιβαλλοντικές συνθήκες, αλληλεπιδράσεις ιστού τροφίμων και ανθρωπογενείς στρεσογόνους παράγοντες.
Το μοντέλο αποκαλύπτει τις συνθήκες του τροφικού ιστού και των ιχθυαποθεμάτων του Εύξεινου Πόντου, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα αντιπροσωπευτικά είδη και τις λειτουργικές ομάδες [1] στο οικοσύστημα κατά την περίοδο 1995-2021. Λαμβάνεται υπόψη ένα ευρύ φάσμα συστατικών οικοσυστημάτων σε ολόκληρη την υδρολογία γλυκών υδάτων, τη θαλάσσια ωκεανογραφία, τη βιοχημεία, τους θαλάσσιους τροφικούς ιστούς και την ατμοσφαιρική πίεση.
Σε σύγκριση με την προηγούμενη μοντελοποίηση του Εύξεινου Πόντου, η μελέτη αυτή περιλαμβάνει νέες λειτουργικές ομάδες: τρία είδη δελφινιών, τρεις ομάδες θαλάσσιων πτηνών, 24 ομάδες ιχθύων, οκτώ ομάδες ασπόνδυλων, πέντε πλαγκτονικές ομάδες, θαλάσσια φύκια και φύκια, απορρίψεις και υπολείμματα και οκτώ τύποι αλιευτικού στόλου.
Τα δεδομένα εισόδου εξήχθησαν, υπολογίστηκαν ή συνήχθησαν από τη βιβλιογραφία, τις εκτιμήσεις αποθεμάτων ιχθύων και το μοντέλο Blue2 της Μεσογείου Θάλασσας.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν επίσης ένα μοντέλο ισοζυγίου μάζας που ονομάζεται Ecopath —το οποίο προσφέρει μια εικόνα του οικοσυστήματος στον χρόνο— και Ecosim —το οποίο προσομοιώνει τη δυναμική των λειτουργικών ομάδων στον χώρο και τον χρόνο, λαμβάνοντας υπόψη την υδροδυναμική και τη βιογεωχημεία.
Η μελέτη μοντελοποίησε ολόκληρο τον Εύξεινο Πόντο, εξαιρουμένης της μικρής, ρηχής Αζοφικής Θάλασσας, που καλύπτει έκταση περίπου 423.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σε μέγιστο βάθος 2.212 μέτρων.
Η προσομοίωση της ευρείας δυναμικής του οικοσυστήματος έδειξε ότι η συνολική βιομάζα των περισσότερων λειτουργικών ομάδων μειώθηκε μεταξύ 1995 και 2021.
Το μοντέλο προσδιόρισε επίσης ότι συγκεκριμένα είδη —γλάροι, κορμοράνοι, παπαλίνα, σαυρίδι και κουτσομούρα— διαδραματίζουν διαρθρωτικό και καθοριστικό ρόλο στον τροφικό ιστό.
Εν τω μεταξύ, οι αλιευτικοί στόλοι είχαν αξιοσημείωτες έμμεσες αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο στα είδη που αποτελούν αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης, αλλά και σε άλλα θαλάσσια θηλαστικά.
Συνολικά, το μοντέλο έδειξε την υποβάθμιση του οικοσυστήματος του Εύξεινου Πόντου με την πάροδο του χρόνου και παρέχει μια πολύτιμη και αναγκαία βάση αναφοράς.
Αντιπροσωπεύει τόσο τις ιστορικές όσο και τις τρέχουσες καταστάσεις της θάλασσας, χωρικά και χρονικά. Αυτό είναι σημαντικό για τη μελλοντική χάραξη πολιτικής και τη διαχείριση για τον μετριασμό της υποβάθμισης του περιβάλλοντος.
Καθώς το μοντέλο βασίζεται σε υφιστάμενο πλαίσιο σχεδιασμένο για σενάρια ειδικά για την ΕΕ, επιτρέπει επίσης τη σύγκριση μεταξύ του Εύξεινου Πόντου και άλλων περιφερειακών υδατικών συστημάτων, όπως η Μεσόγειος. Τα αποτελέσματά της είναι ιδιαίτερα συναφή και κατάλληλα για χρήση στην αξιολόγηση των ευρωπαϊκών πολιτικών και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Σύνδεσμοι:
Το έργο BLUE2 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή): https://mcc.jrc.ec.europa.eu/main/dev.py;N=simple&O=455&titre_page=The%20BLUE2%20έργο
Αριθ. αναφοράς:
Serpetti, N., Piroddi, C., Akoglu, E., Garcia-Gorriz, E., Miladinova, S. and Macias, D. (2025) Σύγχρονη μοντελοποίηση για το οικοσύστημα του Εύξεινου Πόντου με σκοπό τη στήριξη των ευρωπαϊκών πολιτικών. PLoS ONE 20(1): ε0312170. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0312170
[1] Είδος ή ομάδα ειδών που μοιράζονται παρόμοιες αλληλεπιδράσεις θηρευτή-θηράματος, τάσεις βιομάζας, λειτουργία οικοσυστήματος, προτιμήσεις οικοτόπων και άλλα, από πρωτογενείς παραγωγούς έως θαλάσσια θηλαστικά και θαλάσσια πτηνά.