Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με το 8ο ενδεικτικό πρόγραμμα για την πυρηνική ενέργεια (PINC)
Ποιος θα είναι ο ρόλος της πυρηνικής ενέργειας στο μελλοντικό ενεργειακό μείγμα της ΕΕ;
Η εγχώρια, οικονομικά προσιτή και καθαρή ενέργεια είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, ανταγωνιστικότητα και ανθεκτικότητα. Για την επίτευξη ενός οικονομικά αποδοτικού και βιώσιμου ενεργειακού συστήματος, η ΕΕ θα χρειαστεί ένα διαφοροποιημένο ενεργειακό μείγμα που θα ενσωματώνει τόσο τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όσο και τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.
Το σχέδιο κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2040 τονίζει την ανάγκη για περαιτέρω εξηλεκτρισμό προς ένα πλήρως απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας. Η εκτίμηση επιπτώσεων της Επιτροπής στην οποία βασίζεται το σχέδιο δείχνει ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σε συνδυασμό με την πυρηνική ενέργεια, θα παράγουν πάνω από το 90 % της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται στην ΕΕ έως το 2040.
Οι Συνθήκες της ΕΕ παρέχουν σε κάθε κράτος μέλος το δικαίωμα να επιλέγει το δικό του ενεργειακό μείγμα. Για ορισμένες από αυτές, η πυρηνική ενέργεια αποτελεί σημαντικό μέσο για την απαλλαγή της οικονομίας τους από τις ανθρακούχες εκπομπές και συμβάλλει στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Τα επικαιροποιημένα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα που υπέβαλαν τα κράτη μέλη δείχνουν ότι η πυρηνική ενέργεια θα συνεχίσει να συμβάλλει καθοριστικά στην παραγωγή καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας, στη βιομηχανική και οικιακή θερμότητα και στην παραγωγή υδρογόνου για τα κράτη μέλη που επέλεξαν να τη χρησιμοποιήσουν.
Κυρίως, η πυρηνική ενέργεια θα πρέπει να αναπτυχθεί με τον πλέον οικονομικά αποδοτικό τρόπο και να χρησιμοποιείται σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας, προστασίας και διασφαλίσεων. Εξίσου σημαντική είναι η υπεύθυνη στάση απέναντι στην ασφαλή και βιώσιμη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων και των αναλωμένων καυσίμων, συμπεριλαμβανομένης της τελικής διάθεσής τους σε γεωλογικούς σχηματισμούς μεγάλου βάθους.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να συνεχίσουν να εργάζονται για τη διαφοροποίηση, διασφαλίζοντας την ασφάλεια του εφοδιασμού από το μετάλλευμα στα πυρηνικά καύσιμα και να προωθήσουν προγράμματα για την εξάλειψη των σημερινών εξαρτήσεων και την αποφυγή νέων εξαρτήσεων στο μέλλον. Όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να εξετάσουν τη στρατηγική σημασία της ασφάλειας του εφοδιασμού με ραδιοϊσότοπα, τα οποία είναι απαραίτητα τόσο για την υγειονομική περίθαλψη όσο και για διάφορες βιομηχανικές εφαρμογές.
Πώς θα διασφαλίσει η Επιτροπή ότι η πυρηνική ενέργεια στην Ευρώπη ακολουθεί τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας;
Η ΕΕ διαθέτει ένα ολοκληρωμένο και αυστηρό πλαίσιο για την πυρηνική ασφάλεια και τη διαχείριση των αποβλήτων, το οποίο στηρίζει την ηγετική της θέση στον τομέα αυτό.
Όλα τα σχέδια επενδύσεων στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας πρέπει να συμμορφώνονται με τα υψηλότερα πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας, προστασίας, ακτινοπροστασίας, διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων και διασφαλίσεων που ισχύουν στην ΕΕ. Τα νέα πυρηνικά έργα πρέπει να τηρούν τους υψηλότερους στόχους ασφάλειας, διασφαλίζοντας ότι τα καινοτόμα σχέδια αντιδραστήρων πληρούν αυτές τις αυστηρές απαιτήσεις. Σύμφωνα με την PINC, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την παροχή μακροπρόθεσμων λύσεων για τη διαχείριση των αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας και των αναλωμένων καυσίμων. Για να εξασφαλιστούν τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας, είναι καίριας σημασίας να εξασφαλιστούν ισχυρές και ανεξάρτητες αρχές πυρηνικής ασφάλειας. Αυτό σημαίνει ότι οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές πυρηνικής ασφάλειας πρέπει να αποφεύγουν την πολιτική επιρροή και να μπορούν να βασίζονται σε επαρκές προσωπικό και οικονομικούς πόρους για την αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων τους.
Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και του ευρύτερου κοινού σε διαφανή και ανοικτό διάλογο σε όλα τα στάδια των εξελίξεων των πυρηνικών έργων θα είναι επίσης καίριας σημασίας για την επιτυχία και την αποδοχή τους.
Τέλος, θα απαιτηθούν προσπάθειες για τη διασφάλιση αποτελεσματικών πολιτικών παροπλισμού και διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων και αναλωμένων καυσίμων. Τα κράτη μέλη της ΕΕ υποχρεούνται να χαράξουν πολιτικές που παρέχουν κίνητρα για την επίτευξη προόδου όσον αφορά τον παροπλισμό και τη διάθεση ραδιενεργών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας εγκαταστάσεων διάθεσης αναλωμένων καυσίμων και αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας σε γεωλογικούς σχηματισμούς μεγάλου βάθους. Ο σχεδιασμός και οι επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα πρέπει να συμβαδίζουν με την ανάπτυξη της πυρηνικής ικανότητας.
Πώς θα συμβάλει η Επιτροπή στην τόνωση των αναγκαίων επενδύσεων;
Ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ καταρτίζουν πυρηνικά προγράμματα για την παράταση της διάρκειας ζωής των υφιστάμενων αντιδραστήρων και ανακοινώνουν νέες κατασκευές, ενώ άλλα, ενόψει των τελευταίων τεχνολογικών εξελίξεων, εξετάζουν το ενδεχόμενο να συμπεριλάβουν την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό τους μείγμα για πρώτη φορά.
Με βάση τα επικαιροποιημένα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα και τα επενδυτικά έργα που υπέβαλαν τα κράτη μέλη, η Επιτροπή εκτιμά ένα σενάριο 109 GWe καθαρής δυναμικότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς αντιδραστήρες μεγάλης κλίμακας έως το 2050 (με εύρος αβεβαιότητας μεταξύ 70 GWe και 144 GWe). Αυτό θα απαιτούσε επενδύσεις ύψους περίπου 241 δισ. ευρώ σε όρους παρούσας αξίας: 205 δισ. ευρώ για την ανάπτυξη νέων αντιδραστήρων μεγάλης κλίμακας και 36 δισ. ευρώ για την παράταση της διάρκειας ζωής των υφιστάμενων αντιδραστήρων.
Η υλοποίηση αυτών των επενδύσεων θα απαιτήσει συνδυασμό διαφόρων πηγών δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης που θα συμπληρώνεται από μέσα ελαχιστοποίησης των κινδύνων. Τα μέσα που προβλέπονται στη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ιδίως οι «αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς», επιτρέπουν στα κράτη μέλη να στηρίζουν τους φορείς ανάπτυξης έργων μέσω της ανακατανομής των κινδύνων της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και των κατασκευαστικών κινδύνων. Επιπλέον, η χρηματοδότηση ενός έργου μπορεί να βασίζεται σε συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ΣΑΗΕ), τις οποίες τα κράτη μέλη μπορούν να σχεδιάζουν ως μέσα στήριξης που απευθύνονται στον παραγωγό.
Για να διευκολυνθούν οι αναγκαίες επενδύσεις, η Επιτροπή θα παράσχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο σχεδιασμού των συμβάσεων επί διαφοράς για έργα που σχετίζονται με την ενέργεια, συμπεριλαμβανομένου του δυνητικού συνδυασμού τους με ΣΑΗΕ, σύμφωνα με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, όπως αναφέρεται στην έκθεση του Draghi και ανακοινώθηκε στη συμφωνία για καθαρή βιομηχανία.