Ο δρόμος της Ευρώπης προς την ενέργεια σύντηξης
Η σύντηξη είναι η πηγή ενέργειας του ήλιου και άλλων άστρων και έχει τη δυνατότητα να παρέχει καθαρή, οικονομικά αποδοτική και ασφαλή ενέργεια για να τροφοδοτήσει το μέλλον της Ευρώπης, συνδυάζοντας την ήδη εν εξελίξει ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Η σύντηξη συμβαίνει όταν τα άτομα ωθούνται μαζί κάτω από εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες και πίεση, προκαλώντας τους να απελευθερώσουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας συγχωνευόμενα σε βαρύτερα άτομα. Η ΕΕ, σε συνεργασία με διεθνείς εταίρους, εργάζεται για την αναπαραγωγή της διαδικασίας σύντηξης στη Γη, καθιστώντας την ενέργεια σύντηξης βιώσιμη καθαρή πηγή ενέργειας τις επόμενες δεκαετίες.
«Όσο δύσκολη κι αν είναι αυτή η τεχνολογία, οι δυνατότητές της είναι τεράστιες. Η πυρηνική σύντηξη είναι ασφαλής. Είναι μια καθαρή πηγή ενέργειας. Θα αποτελούσε ιδανικό συμπλήρωμα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα στο μέλλον».
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν
Σύντηξη στην Ευρώπη
Η επιστήμη και η τεχνολογία σύντηξης έχουν μακρά ιστορία στην Ευρώπη και η ανάπτυξή τους επιταχύνθηκε από το 1957 με την υπογραφή της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας ή Ευρατόμ. Αυτό δημιούργησε μια βάση για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της σύντηξης και επιτάχυνε τις δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης. Έκτοτε, η Ευρατόμ έχει συντονίσει την έρευνα στον τομέα της σύντηξης στην Ευρώπη μέσω της χρηματοδότησης της σύντηξης για ενέργεια (που δημιουργήθηκε το 2007) και της Eurofusion. (ιδρύθηκε το 2014).
ITER
Υπό κατασκευή στη νότια Γαλλία, ITERείναι ένα έργο αιχμής στο πλαίσιο του οποίου η ΕΕ συνεργάζεται με 6 άλλα μέρη για να φτάσει η ενέργεια σύντηξης στο κατώφλι της βιομηχανικής εκμετάλλευσης. Έχει σχεδιαστεί για να αποδείξει την επιστημονική και τεχνική σκοπιμότητα της σύντηξης ως νέας πηγής ενέργειας και θα διεξάγει δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης με στόχο την υποστήριξη της δημιουργίας της πρώτης μονάδας ηλεκτροπαραγωγής από σύντηξη επίδειξης – που αναφέρεται ως DEMO.
Η μηχανή ITER – ένας αντιδραστήρας σύντηξης (ή tokamak), έχει σχεδιαστεί για να παράγει αντίδραση σύντηξης σε πλάσμα υδρογόνου που περιορίζεται από ισχυρούς μαγνήτες. Θα φτάσει σε εσωτερικές θερμοκρασίες 150 εκατομμυρίων βαθμών Κελσίου, δηλαδή 10 φορές τη θερμοκρασία του πυρήνα του ήλιου.
Η ΕΕ είναι βασικό μέλος του ITER, παρέχοντας το 45 % της χρηματοδότησης του ITER. Μεταξύ 2021-2027, η ΕΕ διέθεσε 5,61 δισ. ευρώ για το έργο στον προϋπολογισμό της Ένωσης.
Στρατηγική της ΕΕ για τη σύντηξη
Στην έκθεσή του σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας (2024), ο Mario Draghi ζητεί μια στρατηγική της ΕΕ για τη σύντηξη και τη δημιουργία σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την προώθηση της ταχείας εμπορευματοποίησής της. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η σύντηξη είναι μια ανατρεπτική τεχνολογία που έχει τη δυνατότητα να φέρει επανάσταση στο ενεργειακό τοπίο κατά το δεύτερο μισό αυτού του αιώνα. Η σύσταση αυτή επαναλαμβάνεται στο σχέδιο δράσης για οικονομικά προσιτή ενέργεια, το οποίο αναφέρει ότι για τη στήριξη της σύντηξης ως καινοτόμου, απαλλαγμένης από ανθρακούχες εκπομπές πηγής ενέργειας για το μέλλον, θα προταθεί στρατηγική για τη σύντηξη, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) για την επιτάχυνση της εμπορευματοποίησης.
Η ευρύτερη προσέγγιση
Το 2007, η ΕΕ και η Ιαπωνία υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας για την έρευνα και την ανάπτυξη στον τομέα της σύντηξης, με την ονομασία «Η ευρύτερη προσέγγιση». Υπήρξε μια εξαιρετικά επιτυχημένη προσπάθεια συνεργασίας μεταξύ δύο ομοϊδεατών εταίρων, οι οποίοι είναι αμφότεροι αφοσιωμένοι στην προώθηση των ερευνητικών προσπαθειών για την υποστήριξη του ITER και την υλοποίηση της ενέργειας σύντηξης.
Η συμφωνία συνεπάγεται συνεργασία σε 3 έργα που σχετίζονται με τη σύντηξη, και συγκεκριμένα:
- Ο αντιδραστήρας JT-60SA — επί του παρόντος ο μεγαλύτερος λειτουργικός tokamak στον κόσμο. Έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίζει τη λειτουργία του ITER και να συμβάλλει στη βελτιστοποίηση του σχεδιασμού και της λειτουργίας των μελλοντικών σταθμών παραγωγής ενέργειας από σύντηξη.
- Διεθνής εγκατάσταση ακτινοβόλησης υλικών σύντηξης — για τη δημιουργία πρωτοτύπου μιας εγκατάστασης που αποσκοπεί στη δοκιμή υλικών προκειμένου να εξακριβωθεί αν μπορούν να αντέξουν τις ακραίες συνθήκες που απαιτούνται για την παραγωγή ενέργειας σύντηξης.
- Το Διεθνές Κέντρο Ερευνών Σύντηξης —το οποίο καλύπτει διάφορα έργα για τη στήριξη των εργασιών στο πλαίσιο του ITER, όπως προσομοιώσεις σύντηξης έντασης υπολογιστή ή η κατασκευή αίθουσας εξ αποστάσεως λειτουργίας όπου τα επιχειρησιακά δεδομένα του ITER μπορούν να αναλυθούν σε πραγματικό χρόνο.
Η ΕΕ στην EXPO 2025
Στις 13 Απριλίου 2025, η Παγκόσμια Έκθεση στην Οσάκα άνοιξε τις πόρτες της. Με θέμα «Θερμίζοντας το αύριο», το περίπτερο της ΕΕ επικεντρώνεται στις προσπάθειες της Ευρώπης για τη δημιουργία ενός καθαρότερου, δικαιότερου και πιο ευημερούντος μέλλοντος.
Η συνεργασία ΕΕ-Ιαπωνίας στο πλαίσιο της συμφωνίας ευρύτερης θεώρησης παρουσιάζεται σε ένα από τα εκθέματα στο περίπτερο της ΕΕ στην EXPO. Μεταξύ 17 και 29 Σεπτεμβρίου, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας με θέμα «Το μέλλον της Γης και της βιοποικιλότητας», το περίπτερο της ΕΕ θα διοργανώσει την εκδήλωση «Σκέψου σήμερα για την ενέργεια σύντηξης του αύριο», προβάλλοντας την προνομιακή εταιρική σχέση ΕΕ-Ιαπωνίας στον τομέα της σύντηξης.