Νέα στρατηγική της ΕΕ για ασφαλή, ευημερούσα και ανθεκτική περιοχή του Εύξεινου Πόντου
Η ΕΕ προτείνει μια νέα στρατηγική για μια σταθερή και ασφαλή περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στην τόνωση των συνδέσεων και της ανάπτυξης, συνδέοντας την Ευρώπη με τον Νότιο Καύκασο, την Κεντρική Ασία και πέραν αυτής. Εν μέσω του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η στρατηγική θα ενισχύσει επίσης τον γεωπολιτικό ρόλο της ΕΕ ως αξιόπιστου παράγοντα στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου.
Η ΕΕ θα σφυρηλατήσει στενότερη συνεργασία με την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, τη Γεωργία, την Τουρκία, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν και θα προωθήσει την περιφερειακή συνεργασία στον τομέα της συνδεσιμότητας. Ορισμένες από αυτές τις χώρες επέλεξαν να ακολουθήσουν την πορεία προς την προσχώρηση στην ΕΕ ή τη στενότερη ευθυγράμμιση με την ΕΕ. Η σημερινή στρατηγική επιδιώκει να αποφέρει απτά οφέλη στους εταίρους του Εύξεινου Πόντου και στην ΕΕ, επενδύοντας και εμβαθύνοντας σε βασικές αμοιβαία επωφελείς εταιρικές σχέσεις.
Τρεις πυλώνες για τη μελλοντική συνεργασία ΕΕ-Εύξεινου Πόντου
Η μελλοντική συνεργασία με την περιοχή του Εύξεινου Πόντου διαρθρώνεται σε τρεις πυλώνες:
- Ενίσχυση της ασφάλειας, της σταθερότητας και της ανθεκτικότητας·
- Προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και ευημερίας·
- Προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος, της ανθεκτικότητας και της ετοιμότητας για την κλιματική αλλαγή και της πολιτικής προστασίας.
Μαζί με τους εταίρους της στην περιοχή, η ΕΕ θα υλοποιήσει τρεις εμβληματικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο καθενός από αυτούς τους πυλώνες για την απελευθέρωση του αναπτυξιακού δυναμικού της περιοχής, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις άμεσες προκλήσεις των συγκρούσεων και της ασφάλειας:
- Η θαλάσσια ασφάλεια του Εύξεινου Πόντου και η δημιουργία κόμβου θαλάσσιας ασφάλειας του Εύξεινου Πόντου θα ενισχύσουν την ασφάλεια και την προστασία στη θάλασσα, θα προστατεύσουν τις θαλάσσιες υποδομές ζωτικής σημασίας και το θαλάσσιο περιβάλλον. Θα ενισχύσει επίσης την περιφερειακή συνεργασία για την άρση ναρκοπεδίων και την αντιμετώπιση των κινδύνων για το περιβάλλον και την ασφάλεια στη θάλασσα.
- Ένα ειδικό θεματολόγιο συνδεσιμότητας — ευθυγραμμισμένο με τα διευρυμένα διευρωπαϊκά δίκτυα — θα αναπτύξει δίκτυα μεταφορών, ενέργειας και ψηφιακά δίκτυα για την αξιοποίηση του δυναμικού της περιοχής του Εύξεινου Πόντου ως ζωτικού διαδρόμου που συνδέει την Ευρώπη με την Κεντρική Ασία μέσω του Νότιου Καυκάσου, τονώνοντας την οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα.
- Η ετοιμότητα των παράκτιων κοινοτήτων και των τομέων της γαλάζιας οικονομίας θα ενισχυθεί ώστε να μπορέσουν οι χώρες του Εύξεινου Πόντου να αντιμετωπίσουν τις περιβαλλοντικές ζημίες που σχετίζονται με τον πόλεμο, να ανταποκριθούν στους κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη.
Η στρατηγική θα συγκεντρώσει όλα τα σχετικά μέσα και τις πολιτικές της ΕΕ, κινητοποιώντας επενδύσεις σύμφωνα με τη στρατηγική Global Gateway και σε πνεύμα «Ομάδας Ευρώπη», δηλαδή τα θεσμικά όργανα της ΕΕ σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, καθώς και τα ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Με την αντιμετώπιση των περιφερειακών προκλήσεων, η ΕΕ αποσκοπεί στην προώθηση της μακροπρόθεσμης ασφάλειας, της κοινής ευημερίας και της ανθεκτικότητας στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου.
Η πρόεδρος κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε: «Ο ενεργός ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της ασφάλειας και της ειρήνης στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, ιδίως με τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Θα συνεργαστούμε στενά με τους γείτονές μας για την προώθηση της ασφάλειας και της σταθερότητας στην περιοχή. Μαζί μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα ισχυρότερο και πιο ευημερούν μέλλον για όλους.»
Ένα μακρόπνοο πλαίσιο πολιτικής
Με βάση τη μοναδική του θέση ως γέφυρα μεταξύ της Ευρώπης, του Νότιου Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας και της Ανατολικής Μεσογείου, ο Εύξεινος Πόντος μπορεί να χρησιμεύσει ως ακρογωνιαίος λίθος της σταθερότητας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της συνδεσιμότητας μέσω εταιρικών σχέσεων κοινού ενδιαφέροντος.
Η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ επιδιώκει να απελευθερώσει το δυναμικό της περιοχής με βάση τις ειρηνευτικές προσπάθειες και τον σεβασμό της διεθνούς τάξης, με σεβασμό του κράτους δικαίου και του διεθνούς δικαίου. Η στήριξη της συνολικής ανθεκτικότητας και ασφάλειας της Ουκρανίας και η ανοικοδόμησή της, όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες, βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της πολιτικής.
Η σημερινή πρόταση θα προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη και θα ενισχύσει την οικονομική ευημερία με διαδρόμους μεταφορών, ενέργειας, ψηφιακούς και εμπορικούς διαδρόμους που συνδέουν την περιοχή του Εύξεινου Πόντου με τη Βαλτική, τη Μεσόγειο, μέσω του Νότιου Καυκάσου, της Κασπίας Θάλασσας και προς την Κεντρική Ασία.
Επιπλέον, δεδομένου ότι η περιοχή του Εύξεινου Πόντου είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές, στην κλιματική αλλαγή και στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η σημερινή στρατηγική προβλέπει την ενίσχυση της ετοιμότητας και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή —κρίσιμης σημασίας για την ακεραιότητα των φυσικών οικοσυστημάτων, καθώς και για την ευημερία των ανθρώπων.
Επιπλέον, η ΕΕ θα καθοδηγήσει τους ενδιαφερόμενους εταίρους προς την ολοκλήρωση της ΕΕ με την ενίσχυση του κράτους δικαίου, την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων, την ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ και τη σταδιακή ενσωμάτωσή τους στην ενιαία αγορά της ΕΕ.
Τελικά, η νέα στρατηγική προσέγγιση έχει τις ρίζες της στις προσδοκίες των ανθρώπων να ζήσουν σε ένα ασφαλές, ασφαλές και πιο ευημερούν περιβάλλον. Η ΕΕ θα εφαρμόσει τη νέα στρατηγική προσέγγιση για τον Εύξεινο Πόντο σε συνέργεια με τη διαδικασία διεύρυνσης και την πολιτική της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, η οποία παρέχει ένα καλά εδραιωμένο πλαίσιο συνεργασίας.
Επόμενα βήματα
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος προτείνουν ειδική υπουργική σύνοδο της ΕΕ με τις χώρες εταίρους για την προώθηση της συνεργασίας στο πλαίσιο της στρατηγικής προσέγγισης της ΕΕ.
Ιστορικό
Ο Εύξεινος Πόντος είναι μια κεντρική πύλη που συνδέει την Ευρώπη, τον Νότιο Καύκασο, την Κεντρική Ασία και τη Μεσόγειο. Η σταθερότητά της είναι ζωτικής σημασίας για το διεθνές εμπόριο, την επισιτιστική ασφάλεια και την ευρύτερη γεωπολιτική σταθερότητα, καθώς και για την ενεργειακή ασφάλεια. Η βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη της περιοχής είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για τους άμεσους γείτονές της, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της και παγκοσμίως.
Η απρόκλητη και αδικαιολόγητη εισβολή πλήρους κλίμακας της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει αποσταθεροποιήσει σοβαρά την περιοχή, εκθέτοντας τις αλληλεξαρτήσεις στον τομέα της ασφάλειας και ζητώντας συντονισμένη αντίδραση. Η επίθεση έχει φέρει το επίπεδο περιφερειακής και παγκόσμιας ασφάλειας στο χαμηλότερο σημείο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ενισχύοντας τον επείγοντα χαρακτήρα του ρόλου και της στήριξης της ΕΕ στην περιοχή.
Ο ρόλος και η ευθύνη της ΕΕ στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου αυξάνονται, ιδίως με την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας· και με τη Γεωργία, σε περίπτωση που η χώρα επανέλθει στην πορεία της προς την ΕΕ. Η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ αποτελεί στρατηγική επένδυση για την ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας και ανθεκτικότητας. Η συντονισμένη προσέγγιση με την Τουρκία, εταίρο στρατηγικής σημασίας της ΕΕ και υποψήφια χώρα, είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Ομοίως, η εμβάθυνση των σχέσεων με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν μέσω της συνεργασίας σε στρατηγικούς τομείς αποτελεί σημαντικό στόχο για την ΕΕ.
Η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου δεν αποτελεί μεμονωμένη περιφερειακή απάντηση στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Αποτελεί μέρος μιας νέας δέσμης πρωτοβουλιών πολιτικής της ΕΕ προσαρμοσμένων στην ευρύτερη νέα γεωπολιτική δυναμική, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατα εγκριθείσας στρατηγικής ετοιμότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ProtectEU —μιας νέας ευρωπαϊκής στρατηγικής εσωτερικής ασφάλειας, της Λευκής Βίβλου για την άμυνα, του νέου σχεδίου δράσης για την ενίσχυση της ασφάλειας και της ανθεκτικότητας των υποβρύχιων καλωδίων και των επικείμενων πρωτοβουλιών — ενός ευρωπαϊκού συμφώνου για τους ωκεανούς, της στρατηγικής για τους ευρωπαϊκούς λιμένες, μιας ευρωπαϊκής ασπίδας για τη δημοκρατία.
Αυτό αντικατοπτρίζει μια εξορθολογισμένη και συντονισμένη προσέγγιση σε ολόκληρη την ΕΕ, με έμφαση στην άμυνα, την ανθεκτικότητα και την ετοιμότητα, στο τρέχον παγκόσμιο γεωπολιτικό πλαίσιο.
Η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου θα προωθήσει επίσης τους επιτυχημένους άξονες εργασίας που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της συνέργειας του Εύξεινου Πόντου, το πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για την περιοχή που ισχύει από το 2007, ιδίως τις εμβληματικές πρωτοβουλίες της – το κοινό θαλάσσιο θεματολόγιο για τον Εύξεινο Πόντο και το στρατηγικό θεματολόγιο έρευνας και καινοτομίας.
Η στρατηγική θα εφαρμοστεί σε συνέργεια με τη διαδικασία διεύρυνσης και με την Ανατολική Εταιρική Σχέση, ένα στρατηγικό και φιλόδοξο πλαίσιο πολιτικής που θα βασίζεται σε κοινές αξίες, αμοιβαίο συμφέρον και κοινή ανάληψη ευθύνης. Θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του θεματολογίου συνδεσιμότητας με βάση τις υφιστάμενες εταιρικές σχέσεις και τους μηχανισμούς διακυβέρνησης στους τομείς του εμπορίου, της ενέργειας, των μεταφορών και της ψηφιακής τεχνολογίας.
Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική Global Gateway θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Η Global Gateway ενισχύει τις έξυπνες, καθαρές και ασφαλείς συνδέσεις στους τομείς της ψηφιακής τεχνολογίας, της ενέργειας και των μεταφορών και ενισχύει τα συστήματα υγείας, εκπαίδευσης και έρευνας σε ολόκληρο τον κόσμο. Πρόκειται για τη θετική προσφορά της ΕΕ προς τις χώρες εταίρους με στόχο την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της ανθεκτικότητας μέσω επενδύσεων με γνώμονα την αξία. Η Global Gateway στηρίζει τη διττή πράσινη και ψηφιακή μετάβαση εκτός της ΕΕ, κινητοποιώντας πόρους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και ενισχύοντας τη στρατηγική συνδεσιμότητα.