Η ποιότητα του αέρα αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία και την ποιότητα των οικοσυστημάτων στην ΕΕ.

05/05/2025

Οι εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων στην ΕΕ εξακολουθούν να μειώνονται, σύμφωνα με την τέταρτη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Καθαρό Αέρα που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα (3 Μαρτίου).

Παρά το γεγονός αυτό, οι εκπομπές αμμωνίας (NH3) παραμένουν ανησυχητικά σταθερές και έχουν μάλιστα αυξηθεί σε ορισμένα κράτη μέλη τα τελευταία χρόνια, συμβάλλοντας στην έλλειψη του στόχου μηδενικής ρύπανσης από την ΕΕ όσον αφορά τη μείωση των περιοχών οικοσυστήματος που διατρέχουν κίνδυνο ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, η ΕΕ έχει επιτύχει σημαντικές μειώσεις των εκπομπών τεσσάρων κύριων ατμοσφαιρικών ρύπων:

Οξείδια του αζώτου (NOx)
Πτητικές οργανικές ενώσεις πλην μεθανίου (NMVOC)
Διοξείδιο του θείου (SO2)
Λεπτά σωματίδια (PM2.5)

Αυτό είναι αποτέλεσμα της νομοθεσίας της ΕΕ για τον καθαρό αέρα, της νομοθεσίας για τις πηγές και της κοινής δράσης της ΕΕ με τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές. Έχει ήδη δημιουργήσει θετικά αποτελέσματα για την υγεία των πολιτών της ΕΕ, την οικονομία και το περιβάλλον μας.

Η αμμωνία, ο πέμπτος κύριος ρύπος, εξακολουθεί να αποτελεί εξαίρεση σε αυτή την τάση, καθώς οι εκπομπές δεν έχουν μειωθεί σημαντικά. Οι εκπομπές αμμωνίας, οι οποίες προέρχονται κυρίως από την εντατική κτηνοτροφία, τη διαχείριση της κοπριάς και της κοπριάς και τη διασπορά λιπασμάτων, προκαλούν ανησυχία, καθώς συμβάλλουν στην υπερβολική παρουσία αζώτου στα υδάτινα οικοσυστήματα, οδηγώντας στο γνωστό φαινόμενο του ευτροφισμού, μεταξύ άλλων αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η αμμωνία είναι επίσης πρόδρομος των λεπτών σωματιδίων, η οποία είναι πολύ επιβλαβής για την υγεία.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της τέταρτης προοπτικής για καθαρό αέρα, μόνο τέσσερα κράτη μέλη (Εσθονία, Φινλανδία, Ελλάδα και Ιταλία) βρίσκονται σε εξέλιξη για να επιτύχουν όλες τις δεσμεύσεις τους για μείωση των εκπομπών έως το 2030 στο πλαίσιο των ισχυόντων εθνικών μέτρων και της νομοθεσίας της ΕΕ. Όλα τα άλλα κράτη μέλη πρέπει να λάβουν πρόσθετα μέτρα για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους.

21 κράτη μέλη πρέπει να λάβουν πρόσθετα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αμμωνίας στην πηγή, ιδίως με την προώθηση ορθών γεωργικών πρακτικών. Απαιτούνται επίσης πρόσθετα μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών ΑΣ2,5, για τα οποία οκτώ κράτη μέλη προβλέπεται επί του παρόντος να αθετήσουν τις δεσμεύσεις τους για μείωση έως το 2030.

Η τέταρτη προοπτική καθαρού αέρα συμβάλλει άμεσα στη δεύτερη έκθεση παρακολούθησης και προοπτικών μηδενικής ρύπανσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) και του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC), η οποία δημοσιεύθηκε σήμερα, αναλύοντας την προοπτική επίτευξης των δύο στόχων του σχεδίου δράσης μηδενικής ρύπανσης που σχετίζονται με τον καθαρό αέρα.

Οι στόχοι είναι η μείωση των επιπτώσεων στην υγεία (που εκφράζονται ως πρόωροι θάνατοι) της ατμοσφαιρικής ρύπανσης κατά περισσότερο από 55 % έως το 2030 στην ΕΕ και η επίτευξη μείωσης κατά 25 % των οικοσυστημάτων στα οποία η ατμοσφαιρική ρύπανση θέτει σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005. Οι δράσεις αυτές συμβάλλουν στη φιλοδοξία μηδενικής ρύπανσης και στις παγκόσμιες προσπάθειες για την «Μία υγεία», η οποία συνδέει την υγεία των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών με την κατάσταση του περιβάλλοντος.

Συνολικά, η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση όσον αφορά την υγεία. Ωστόσο, εξακολουθεί να μην είναι σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου που σχετίζεται με το οικοσύστημα το 2030. Η μείωση των εκπομπών αμμωνίας θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση του ευτροφισμού και, ως εκ τούτου, στη βελτίωση της υγείας των οικοσυστημάτων. Η εφαρμογή του κανονισμού για την αποκατάσταση της φύσης αναμένεται επίσης να οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση των πιέσεων ρύπανσης στα οικοσυστήματα, καθώς και να αυξήσει τη συνολική ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων.

Η σημερινή έκθεση δείχνει ότι απαιτείται περισσότερη δράση για την επίτευξη τόσο της φιλοδοξίας της ΕΕ για μηδενική ρύπανση όσο και της δέσμευσης της Επιτροπής για την επίτευξη βιώσιμης ευημερίας.

Για την αποτελεσματική μείωση των εκπομπών και την τήρηση των πιο φιλόδοξων προτύπων ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα της αναθεωρημένης οδηγίας για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, θα πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως η ισχύουσα νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας για τη μείωση των εκπομπών στην πηγή, π.χ. στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας.

Η τεχνική υποστήριξη για τα κράτη μέλη, όπως το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης και οι χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ πρωτοβουλίες έρευνας και καινοτομίας που σχετίζονται με την πρόληψη και την αποκατάσταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την επίσπευση αυτής της διαδικασίας.

Ένας νέος πίνακας εργαλείων, ο οποίος δημοσιεύθηκε σήμερα μαζί με την έκθεση για την παρακολούθηση και τις προοπτικές μηδενικής ρύπανσης, επιτρέπει την παρακολούθηση της προόδου με την πάροδο του χρόνου και τη σύγκριση των περιφερειών μεταξύ τους και του μέσου όρου της ΕΕ. Η σύγκριση βασίζεται σε διάφορους δείκτες περιβαλλοντικής ρύπανσης, συμπεριλαμβανομένης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που αφορούν την υγεία, την προστασία των οικοσυστημάτων και τη βιοποικιλότητα, καθώς και τις βιομηχανικές εκπομπές και τα αστικά λύματα.

Ιστορικό

Η προσέγγιση της ΕΕ για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα περιλαμβάνει την ανάληψη δράσης σε τρεις τομείς ή «πυλώνες».

Η πρώτη αφορά τα πρότυπα ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα που ορίζονται στην αναθεωρημένη οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Η δεύτερη είναι ο καθορισμός εθνικών υποχρεώσεων μείωσης των εκπομπών στο πλαίσιο της οδηγίας για τις εθνικές δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών (οδηγία ΕΑΟΕ) για τους κύριους διασυνοριακούς ατμοσφαιρικούς ρύπους. Ο τρίτος στόχος είναι ο καθορισμός προτύπων εκπομπών σε επίπεδο ΕΕ, που ορίζονται στη νομοθεσία, για τις βασικές πηγές ρύπανσης από τις μεταφορές, την ενέργεια και τη βιομηχανία, καθώς και απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού για τους λέβητες και τις εστίες.

Η εν εξελίξει αξιολόγηση της οδηγίας για τις εθνικές δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών (οδηγία ΕΑΟΕ) θα αποσαφηνίσει τι λειτούργησε ικανοποιητικά για την εφαρμογή της οδηγίας και ποιες είναι οι προκλήσεις, μεταξύ άλλων όσον αφορά την τήρηση των δεσμεύσεων για μείωση των εκπομπών.

Πολλά από αυτά τα ζητήματα εξετάζονται επίσης στο πλαίσιο της εν εξελίξει αναθεώρησης του πρωτοκόλλου του Γκέτεμποργκ στο πλαίσιο της σύμβασης της ΟΕΕ/ΗΕ για τις αεροπορικές μεταφορές.το οποίο εξετάζει ιδιαίτερα τις πρόσθετες προσπάθειες που μπορεί να χρειαστούν για τη μείωση της αμμωνίας και άλλων ρύπων όπως το μεθάνιο ή ο αιθάλης, οι οποίοι επί του παρόντος δεν καλύπτονται ούτε από την οδηγία ΕΑΟΕ ούτε από το πρωτόκολλο του Γκέτεμποργκ.