Χαρακτηριστικά τοπίου σε γεωργικές εκτάσεις: Ποια είναι η έκταση;

13/11/2024

Μια έρευνα σχετικά με την κάλυψη των χαρακτηριστικών του τοπίου σε γεωργικές εκτάσεις σε ολόκληρη την ΕΕ δείχνει ότι οι περιοχές αυτές αντιπροσωπεύουν το 5,6 % της γεωργικής γης. Τα συνηθέστερα χαρακτηριστικά είναι οι δασώδεις εκτάσεις, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 3,2 % του συνόλου, ακολουθούμενες από τις χορτολιβαδικές εκτάσεις (1,9 %), τις υγρές εκτάσεις (0,4 %) και τις πετρώδεις περιοχές (0,2 %), σύμφωνα με μελέτη του ΚΚΕρ.

Τα χαρακτηριστικά του τοπίου μπορούν να περιλαμβάνουν φράκτες, λίμνες, τάφρους ή μικρές δασικές περιοχές. Όλα αυτά είναι μη παραγωγικά συστατικά της γεωργικής γης. Ωστόσο, ο ρόλος τους είναι θεμελιώδους σημασίας για την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και τη στήριξη των οικοσυστημικών υπηρεσιών.

Τα ευρήματα αυτά δημοσιεύονται σε μελέτη που εκτιμά τα χαρακτηριστικά του τοπίου σε επίπεδο ΕΕ και χωρών, με βάση την έρευνα πλαισίου χρήσης γης/κάλυψης (LUCAS). Το Lucas είναι μια έρευνα που παρέχει εναρμονισμένες και συγκρίσιμες στατιστικές σχετικά με τη χρήση γης και την κάλυψη γης σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ. Τα δεδομένα που συλλέγονται από την έρευνα αυτή διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη στήριξη της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και του πρόσφατα συμφωνηθέντος νόμου για την αποκατάσταση της φύσης (ΕΕΑ).

Η κατανομή των χαρακτηριστικών του τοπίου ποικίλλει σημαντικά σε ολόκληρη την ΕΕ, με την κάλυψη να κυμαίνεται από 3,4 % έως 8,9 % στις περισσότερες χώρες. Χώρες όπως η Ελλάδα, η Φινλανδία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Πορτογαλία και η Σουηδία βρίσκονται στην άνω πλευρά του εύρους, από 7 % έως 9 %· ενώ η Μάλτα και η Κύπρος είναι ακόμη πάνω από 9 %.

Εκτιμήσεις των χαρακτηριστικών τοπίου των μεριδίων γεωργικής γης ανά κράτος μέλος (% και τυπική απόκλιση). Η οριζόντια μπλε γραμμή αντιπροσωπεύει τον μέσο όρο της ΕΕ. Πηγή: ιδια εκπονηση

Στήριξη της ΚΓΠ και των περιβαλλοντικών πολιτικών

Προστασία της βιοποικιλότητας, ενίσχυση των οικοσυστημάτων, διατήρηση ή αποκατάσταση οικοτόπων και τοπίων — όλα αυτά περιλαμβάνονται στους στόχους της ΚΓΠ και του ΕΕΑ. Η ΕΕ σημειώνει σημαντικές προόδους όσον αφορά την παρακολούθηση και την προστασία της βιοποικιλότητας σε όλες τις γεωργικές εκτάσεις με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου και συνεπούς συστήματος παρακολούθησης των χαρακτηριστικών του τοπίου.

Η ΚΓΠ ενσωματώνει ένα πλαίσιο αξιολόγησης των επιδόσεων και της παρακολούθησης (PMEF), το οποίο χρησιμοποιεί ειδικούς δείκτες για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής. Ένας σημαντικός δείκτης είναι το μερίδιο των χαρακτηριστικών του τοπίου στις γεωργικές εκτάσεις, οι οποίες ήταν δύσκολο να προσδιοριστούν ποσοτικά μέχρι σήμερα.

Η μελέτη αυτή παρέχει μια αξιόπιστη βάση αναφοράς για τον ποσοτικό προσδιορισμό των χαρακτηριστικών του τοπίου, επιτρέποντας την ακριβέστερη παρακολούθηση και αξιολόγηση των επιπτώσεων της ΚΓΠ στο περιβάλλον.

Με την κάλυψη ενός κρίσιμου χάσματος δεδομένων, διασφαλίζει ότι οι μελλοντικές γεωργικές πολιτικές μπορούν να παρακολουθούνται καλύτερα και να προσαρμόζονται για την ενίσχυση των οικοσυστημάτων, τη διατήρηση των οικοτόπων και την προστασία της βιοποικιλότητας σε ολόκληρη την ΕΕ.

Το έργο αυτό συμβάλλει επίσης στη θέσπιση του δείκτη για τα χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής πολυμορφίας που ζητείται από τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα.

Επιπλέον, τα αποτελέσματα αυτά είναι εξαιρετικά πολύτιμα για την επιστημονική κοινότητα, προσφέροντας ένα πλούσιο σύνολο δεδομένων που μπορεί να αξιοποιηθεί για περαιτέρω μελέτες σχετικά με την αλληλεπίδραση μεταξύ βιοποικιλότητας και στοιχείων του τοπίου, συμβάλλοντας στη βαθύτερη κατανόηση των γεωργικών τοπίων της Ευρώπης και του ρόλου τους στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Μεθοδολογία και κάλυψη

Το σύστημα παρακολούθησης τέθηκε σε λειτουργία μέσω της ενότητας χαρακτηριστικών τοπίου για τη χρήση/κάλυψη περιοχής γης (LUCAS), η οποία υλοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2022.

Το ΚΚΕρ διαδραμάτισε καίριο ρόλο στον σχεδιασμό του μεθοδολογικού πλαισίου αυτής της έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης πρωτοκόλλων έρευνας, καθώς και της κατάρτισης των επιθεωρητών, της εφαρμογής της επιτόπιας έρευνας και της επεξεργασίας των συλλεγόμενων δεδομένων. Τέλος, και σε συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας της Επιτροπής, το ΚΚΕρ ανέλυσε και ενοποίησε τα αποτελέσματα για την εξαγωγή του πρώτου αξιόπιστου ποσοτικού προσδιορισμού των χαρακτηριστικών του τοπίου στην ΕΕ.

Οι εργασίες περιελάμβαναν μια τριφασική διαδικασία διαστρωμάτωσης που συνδύαζε μια φωτοερμηνεία αεροφωτογραφιών υψηλής ανάλυσης, ακολουθούμενη από διεξοδικές έρευνες πεδίου, εξασφαλίζοντας την ακρίβεια και την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων. Περίπου 93,000 αγροτεμάχια ερευνήθηκαν στο πεδίο, με αποτέλεσμα τη συλλογή περίπου 3,8 εκατομμυρίων σημείων πεδίου.

Παράδειγμα οικοπέδου έρευνας στη Γερμανία. Πηγή: ιδια εκπονηση

Η μεθοδολογία και τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν με διαφανή και προσβάσιμο τρόπο, καθιστώντας τα πολύτιμα όχι μόνο για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής αλλά και για τους ερευνητές και το κοινό.