5 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για την τιμολόγηση του άνθρακα
Η τιμολόγηση του άνθρακα – η τιμολόγηση της ρύπανσης – είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ενθαρρύνει καθαρότερες επιλογές, προωθεί την καινοτομία και παράγει έσοδα που επανεπενδύονται σε άτομα και κοινότητες για τη στήριξη της καθαρής μετάβασης. Αλλά συχνά παρεξηγείται.
Η ΕΕ χρησιμοποιεί τις αγορές άνθρακα για να τιμολογήσει τη ρύπανση, μέσω του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ), το οποίο καλύπτει τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, τη βιομηχανία, τη ναυτιλία και ορισμένες εκπομπές από τις αεροπορικές μεταφορές. Στο μέλλον, το νέο ΣΕΔΕ2 θα καλύπτει τις εκπομπές από τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια, αρχής γενομένης από το 2027, ώστε να διασφαλιστεί ότι περισσότερα τμήματα της οικονομίας θα συμβάλουν στην πράσινη μετάβαση.
Ακολουθούν πέντε βασικά στοιχεία που δείχνουν πώς λειτουργεί η τιμολόγηση του άνθρακα και γιατί ωφελεί όλους.
1. Η τιμολόγηση του άνθρακα μειώνει τις εκπομπές, τροφοδοτώντας παράλληλα την οικονομική ανάπτυξη
Η τιμολόγηση του άνθρακα λειτουργεί. Από την έναρξή του πριν από 20 χρόνια, το ΣΕΔΕ της ΕΕ έχει συμβάλει στη μείωση των εκπομπών από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θερμότητας και τη βιομηχανία κατά 50 %. Μόνο το 2024, οι εκπομπές του ΣΕΔΕ μειώθηκαν κατά 5 % σε σύγκριση με το 2023.
Η τιμολόγηση του άνθρακα βελτιώνει την προβλεψιμότητα για τις επιχειρήσεις. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ μειώνει το ανώτατο όριο εκπομπών κάθε χρόνο με προβλέψιμο τρόπο, στέλνοντας ένα σαφές μακροπρόθεσμο μήνυμα στις εταιρείες ότι υπάρχει επιχειρηματικό ενδιαφέρον για καθαρές τεχνολογίες. Αυτό βοηθά τις επιχειρήσεις να προγραμματίσουν και να επενδύσουν σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών, γνωρίζοντας ότι οι επενδύσεις τους θα παραμείνουν ανταγωνιστικές και θα αποπληρώσουν με την πάροδο του χρόνου.
Η τιμολόγηση του άνθρακα καθιστά την Ευρώπη πιο ανταγωνιστική. Προωθεί τον βιομηχανικό εκσυγχρονισμό και απελευθερώνει επενδύσεις σε καθαρή τεχνολογία. Η ΕΕ έχει αναπτύξει ισχυρή παγκόσμια θέση στους τομείς της αιολικής ενέργειας, της κατασκευής ηλεκτρολυτικών κυψελών και της ανάπτυξης αντλιών θερμότητας, με τις εξαγωγές πράσινης τεχνολογίας να ανέρχονται σε 90 δισ. ευρώ το 2024.
Η τιμολόγηση του άνθρακα ενισχύει την καινοτομία. Η ανταγωνιστικότητα εξαρτάται όλο και περισσότερο από καινοτόμες καθαρές τεχνολογίες. Η τιμολόγηση του άνθρακα καθορίζει μια σαφή κατεύθυνση, παρέχοντας παράλληλα ευελιξία για το πώς θα φτάσετε εκεί. Κάθε εταιρεία μπορεί να προσαρμόσει την πορεία της, προωθώντας ποικίλες καινοτομίες στην ενέργεια, τα υλικά και τις μεταφορές.
Η τιμολόγηση του άνθρακα χρηματοδοτεί καινοτόμες δράσεις για το κλίμα. Για παράδειγμα, το Ταμείο Καινοτομίας και το Ταμείο Εκσυγχρονισμού χρηματοδοτούνται πλήρως από έσοδα από το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Το Ταμείο Καινοτομίας είναι ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά προγράμματα στον κόσμο για καθαρές τεχνολογίες. Από το 2021 έχει επενδύσει περίπου 12 δισ. ευρώ σε σχεδόν 200 έργα διαφόρων κλιμάκων και τομέων, συμπεριλαμβανομένων πρωτοποριακών χαλύβδινων και πλωτών αιολικών πάρκων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.
Το σύστημά μας για την τιμολόγηση του άνθρακα περιλαμβάνει μέτρα για τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού με τρίτες χώρες. Αποφεύγει τον εκτοπισμό των βιομηχανικών δραστηριοτήτων και των σχετικών εκπομπών, καθώς και την προώθηση της τιμολόγησης του άνθρακα στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο πολιτικής μας ενσωματώνονται μέτρα για τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού και την αποφυγή της διαρροής άνθρακα. Στόχος των στοχευμένων δωρεάν δικαιωμάτων και του μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) είναι να διασφαλιστεί ότι οι εκπομπές και οι σχετικές βιομηχανικές δραστηριότητες δεν εκτοπίζονται απλώς σε χώρες εκτός Ευρώπης όπου οι κλιματικοί κανόνες ενδέχεται να είναι ασθενέστεροι. Η εισαγωγή του ΜΣΠΑ μας βοήθησε να προωθήσουμε τη διπλωματία μας για την τιμολόγηση του άνθρακα και να ενθαρρύνουμε άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο να εισαγάγουν τα δικά τους συστήματα τιμολόγησης του άνθρακα.
Τα έσοδα από την τιμολόγηση του άνθρακα στηρίζουν τις ευρωπαϊκές θέσεις εργασίας. Έως το 2030, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν πάνω από 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας σε καθαρές βιομηχανίες, ενεργειακή απόδοση και πράσινες μεταφορές —με τη στήριξη της ανακύκλωσης των εσόδων, των προγραμμάτων επανεκπαίδευσης και των περιφερειακών επενδύσεων στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ. Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού στηρίζει τη μετάβαση σε καθαρότερη ενέργεια και μεγαλύτερη απόδοση στις χώρες της ΕΕ με χαμηλότερο εισόδημα. Παρέχει χρηματοδότηση για πράγματα όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι ενεργειακά αποδοτικές υποδομές, τα εκσυγχρονισμένα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και η στήριξη των κοινοτήτων που βασίζονται στον άνθρακα, το πετρέλαιο ή άλλες βιομηχανίες υψηλής ρύπανσης για να τις βοηθήσουν να στραφούν σε καθαρότερες θέσεις εργασίας.
2. Η τιμολόγηση του άνθρακα προωθεί την ενεργειακή ανεξαρτησία
Η τιμολόγηση του άνθρακα μειώνει την ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ. Η εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα οδηγεί σε υψηλό ενεργειακό κόστος στην Ευρώπη. Οι δαπάνες της ΕΕ για εισαγωγές ενέργειας ανήλθαν σε σχεδόν 400 δισ. ευρώ το 2024. Η τιμολόγηση των ρυπογόνων εισαγωγών ορυκτών καυσίμων οδηγεί σε επενδύσεις σε εγχώριες καθαρές πηγές ενέργειας, πράγμα που σημαίνει ότι τα χρήματα παραμένουν στις ευρωπαϊκές τσέπες.
Η τιμολόγηση του άνθρακα ενισχύει την καθαρή, οικονομικά προσιτή ενέργεια. Το 2023, σχεδόν το ήμισυ της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ προερχόταν από ανανεώσιμες πηγές —και, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής ενέργειας, σχεδόν το 70 % προερχόταν από πηγές μηδενικών εκπομπών. Τα μηνύματα τιμών από το ΣΕΔΕ καθιστούν αυτές τις επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια πιο ελκυστικές και ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν φθηνότερες και καθαρότερες πηγές ενέργειας.
Η τιμολόγηση του άνθρακα καθιστά την οικονομία και την κοινωνία μας πιο ανθεκτικές. Η τιμολόγηση του άνθρακα συμβάλλει στη μείωση της έκθεσης στη γεωπολιτική αστάθεια και ενισχύει την ενεργειακή μας κυριαρχία και ασφάλεια.
3. Η τιμολόγηση του άνθρακα συμβάλλει στον καθαρότερο αέρα και βελτιώνει την υγεία σας
Η τιμολόγηση του άνθρακα συμβάλλει στον καθαρότερο αέρα. Αποθαρρύνει τη χρήση ορυκτών καυσίμων, μειώνοντας επιβλαβείς ρύπους όπως τα οξείδια του θείου (SOx), τα οξείδια του αζώτου (NOx) και τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια (PM2.5).
Η τιμολόγηση του άνθρακα ωφελεί την ανθρώπινη υγεία. Με τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η τιμολόγηση του άνθρακα συμβάλλει στην πρόληψη του άσθματος, των αναπνευστικών ασθενειών, των καρδιαγγειακών παθήσεων και των πρόωρων θανάτων. Ο καθαρότερος αέρας εξοικονομεί κόστος υγειονομικής περίθαλψης και βελτιώνει την ποιότητα ζωής, ιδίως στις αστικές περιοχές.
4. Τα έσοδα από τον άνθρακα επιστρέφουν στην κοινωνία
Τα έσοδα από τον άνθρακα ωφελούν άμεσα την κοινωνία, την οικονομία και την καθημερινή σας ζωή. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ έχει αποφέρει έσοδα άνω των 200 δισ. ευρώ στα κράτη μέλη. Τα κεφάλαια αυτά επανεπενδύονται άμεσα σε καθαρές δημόσιες συγκοινωνίες, ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες και σύγχρονες υποδομές που βελτιώνουν την καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, όπως νέα πράσινα λεωφορεία στην Ουγγαρία, διαχείριση κινδύνων πλημμύρας στην Εσθονία ή πρόγραμμα κουπονιών κινητικότητας στην Ιταλία.
Η τιμολόγηση του άνθρακα στηρίζει όσους έχουν ανάγκη. Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα θα κινητοποιήσει τουλάχιστον 86,7 δισ. ευρώ μεταξύ 2026-2032, από τα έσοδα του ΣΕΔΕ. Θα στηρίξει την οικιακή μόνωση, την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών και την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή καθαρή ενέργεια — ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες.
Η τιμολόγηση του άνθρακα μειώνει τις περιφερειακές ανισότητες. Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού διοχετεύει έσοδα για τον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών συστημάτων σε 13 κράτη μέλη της Κεντρικής, Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης. Πάνω από 19 δισ. ευρώ έχουν ήδη επενδυθεί στην αναβάθμιση των δικτύων, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της πρόσβασης στην ενέργεια.
5. Η τιμολόγηση του άνθρακα έχει νόημα από οικονομική άποψη, είναι δίκαιη και επεκτείνεται σε παγκόσμιο επίπεδο
Κάνει τους ρυπαίνοντες να πληρώνουν. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ βασίζεται στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», σύμφωνα με την οποία όσοι εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου πρέπει να πληρώνουν αγοράζοντας δικαιώματα για τις εκπομπές τους. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται ότι το κόστος της ρύπανσης δεν μετακυλίεται στην κοινωνία ή στις μελλοντικές γενιές, αλλά βαρύνει τους υπεύθυνους, δημιουργώντας ένα δίκαιο κίνητρο για τη μείωση των εκπομπών.
Η τιμολόγηση του άνθρακα μετατρέπει τη ρύπανση σε καινοτομία. Το σύστημα επιβραβεύει όσους επενδύουν σε λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών — ανεξάρτητα από το πού στην Ευρώπη ή σε ποιον τομέα. Πρόκειται για κινητήρια δύναμη της δράσης για το κλίμα που βασίζεται στην αγορά και εξασφαλίζει ίσους όρους ανταγωνισμού.
Η τιμολόγηση του άνθρακα στηρίζει την αλληλεγγύη. Μηχανισμοί όπως το Ταμείο Εκσυγχρονισμού και το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα αναδιανέμουν τα έσοδα σε κράτη μέλη και νοικοκυριά χαμηλότερου εισοδήματος, καθιστώντας τη μετάβαση δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς.
Η τιμολόγηση του άνθρακα ισχύει εξίσου σε ολόκληρη την ΕΕ, τη Νορβηγία, την Ισλανδία και το Λιχτενστάιν.
Οι ίδιοι κανόνες και οι ίδιες συνθήκες της αγοράς διασφαλίζουν τη δικαιοσύνη σε διασυνοριακό επίπεδο. Το σύστημα δεν στοχεύει συγκεκριμένες χώρες — εφαρμόζεται ομοιόμορφα σε όλους τους ρυπαίνοντες, ανεξάρτητα από τον τόπο εγκατάστασής τους. Κάθε εγκατάσταση ή φορέας εκμετάλλευσης αντιμετωπίζεται σύμφωνα με τα ίδια όρια εκπομπών και τις ίδιες απαιτήσεις συμμόρφωσης. Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) συνδέεται με την αγορά ανθρακούχων εκπομπών της Ελβετίας και βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για τη σύνδεσή του και με το σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η τιμολόγηση του άνθρακα είναι μια αποδεδειγμένη προσέγγιση που χρησιμοποιείται σε όλο και περισσότερες χώρες παγκοσμίως. Είναι ήδη σε ισχύ σε χώρες όπως η Κίνα, η Νότια Κορέα, η Νέα Ζηλανδία, ο Καναδάς και αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ. Νέα συστήματα αναπτύσσονται στη Βραζιλία, την Τουρκία, την Ιαπωνία, την Ινδία και πολλά άλλα. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, περισσότερες από 80 δικαιοδοσίες έχουν τιμή ανθρακούχων εκπομπών και αυτές καλύπτουν το ήμισυ των παγκόσμιων εκπομπών από τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.
Συμπέρασμα
Η τιμολόγηση του άνθρακα συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών, ενισχύει την ενεργειακή ανεξαρτησία και στηρίζει τους ανθρώπους και τις περιφέρειες μέσω της πράσινης μετάβασης. Είναι δίκαιη, αποτελεσματική και απαραίτητη για την επίτευξη των στόχων της Ευρώπης για το κλίμα και για την οικοδόμηση μιας καθαρότερης και ανθεκτικότερης οικονομίας για όλους.