Στους κρίσιμους παράγοντες για τον μερικό παροπλισμό υπεράκτιων αιολικών πάρκων περιλαμβάνονται η εναπομένουσα ευθύνη και οι συμβιβασμοί βιοποικιλότητας
Τα υπεράκτια αιολικά πάρκα αποτελούν σημαντική συνιστώσα των ευρωπαϊκών υποδομών και της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το 2023 τα υπεράκτια αιολικά πάρκα στην ΕΕ είχαν συνολική δυναμικότητα άνω των 30 γιγαβάτ (GW), και η στρατηγική της ΕΕ για τις υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει θέσει στόχους για την αύξησή της σε 60 γιγαβάτ έως το 2030 και 300 γιγαβάτ έως το 2050. Τα πρώτα εγκατεστημένα αιολικά πάρκα, ωστόσο, πλησιάζουν ήδη στο τέλος των προγραμματισμένων 20 έως 30 ετών l ifespans.
Οι τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές, όπως το άρθρο 60 παράγραφος 3 της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας [1] και η απόφαση 98/3 [2] της επιτροπής OSPAR, αναφέρουν ότι ο παροπλισμός θα πρέπει να συνεπάγεται την πλήρη απομάκρυνση όλων των εγκαταστάσεων του θαλάσσιου βυθού. Αυτό διευκρινίζεται επίσης στο εθνικό δίκαιο σε ορισμένα εδάφη.
Ωστόσο, υπάρχει συνεχής συζήτηση σχετικά με τα πιθανά πλεονεκτήματα της μερικής απομάκρυνσης, αφήνοντας ορισμένες δομές στον βυθό της θάλασσας. Στα οφέλη του μερικού παροπλισμού μπορεί να περιλαμβάνονται το μειωμένο κόστος, η διατήρηση των οικοσυστημάτων που έχουν αναπτυχθεί γύρω από τεχνητές δομές και η πρόληψη μελλοντικών δραστηριοτήτων που διαταράσσουν τον θαλάσσιο βυθό, όπως η αλιεία με τράτες ή η βυθοκόρηση.
Η έρευνα αυτή υπογραμμίζει την ανάγκη για σαφείς κανονισμούς και καθορισμένες υποχρεώσεις, έτσι ώστε οι καλύτερες επιλογές για τον παροπλισμό να μπορούν να εξεταστούν εκ των προτέρων και όχι κοντά στο πότε πρόκειται να πραγματοποιηθεί. Ωστόσο, οι ερευνητές αναγνωρίζουν επίσης ότι οι σημερινές προτιμώμενες μέθοδοι παροπλισμού μπορεί να καταστούν παρωχημένες και να αλλάξουν ανάλογα με τις κοινωνικές συμπεριφορές και τα οικολογικά ευρήματα. Η λήψη αποφάσεων χωρίς αποκλεισμούς, με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, μπορεί να καθοδηγήσει την προσαρμοστική και ολιστική διακυβέρνηση.
Στις Κάτω Χώρες, δύο υπεράκτια αιολικά πάρκα πρόκειται να παροπλιστούν στο εγγύς μέλλον –
Egmond Aan Zee (έως το 2027) και Prinses Amalia (έως το 2028). Η ολλανδική νομοθεσία απαιτεί από τον ιδιοκτήτη του αιολικού πάρκου να υποβάλει σχέδιο παροπλισμού στην ολλανδική κυβέρνηση, το οποίο περιλαμβάνει την εγκατάλειψη του χώρου «σε ισότιμη κατάσταση» με τον τρόπο που ήταν εκ των προτέρων.
Οι ερευνητές πραγματοποίησαν προσωπικές συνεντεύξεις με 19 ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετείχαν στον παροπλισμό. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν ρυθμιστικοί φορείς, εκπρόσωποι της βιομηχανίας αιολικής ενέργειας και άλλοι χρήστες της Βόρειας Θάλασσας, συμπεριλαμβανομένων ομάδων προστασίας της φύσης και ερευνητικών ομάδων.
Οι ερευνητές αναφέρουν σημαντικές διαφορές στις προσδοκίες μεταξύ των ομάδων ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένων των διαφορών στην ερμηνεία του τι συνεπάγεται ο πλήρης παροπλισμός, γεγονός που παρεμποδίζει τις δράσεις σχεδιασμού. Για παράδειγμα, οι φορείς εκμετάλλευσης και οι εργολάβοι ανέφεραν διαφορετικούς στόχους για το βάθος απομάκρυνσης των μονοπυλώνων (μεταξύ δύο και πέντε μέτρων), παρά το γεγονός ότι η νομοθεσία προβλέπει ρητά την υποχρέωση απομάκρυνσης όλων των κατασκευών έως τα 6 μέτρα κάτω από τον θαλάσσιο βυθό. Υπήρχε επίσης αβεβαιότητα σχετικά με το κατά πόσον ο πλήρης παροπλισμός θα συνεπαγόταν επίσης την αφαίρεση της προστασίας από το τρίχωμα (υλικά τοποθετημένα γύρω από μονόποδα στον θαλάσσιο πυθμένα, για την προστασία του από τη διάβρωση λόγω μεταβαλλόμενων μοτίβων ροής). Εν τω μεταξύ, σημειώνουν ότι, ενώ ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη αναγνωρίζουν τα δυνητικά οφέλη του μερικού παροπλισμού, άλλα έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για τον ενδεχόμενο καθορισμό προηγούμενου και τονίζουν τα «αφύσικα» χαρακτηριστικά των εν λόγω δομών. Περιβαλλοντικές ομάδες υποστηρίζουν ότι η αποκατάσταση του θαλάσσιου περιβάλλοντος πριν από την κατασκευή αιολικών πάρκων θα πρέπει να προτιμάται έναντι των «τεχνητών υφάλων ευκολίας», για παράδειγμα.
Η μελέτη προσδιόρισε 10 κριτήρια λήψης αποφάσεων ως τα πλέον σημαντικά για τους ερωτηθέντες, τα οποία χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
- Περιβαλλοντικά: συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής της βιοποικιλότητας, της μεταβολής των οικοτόπων και του δυναμικού προστασίας της φύσης·
- Οικονομικά: συμπεριλαμβανομένου του κόστους παροπλισμού, των ευκαιριών ανακύκλωσης υλικών, των εμπορικών επιπτώσεων στην αλιεία και του κόστους ευθύνης·
- Κοινωνικά θέματα: συμπεριλαμβανομένης της μελλοντικής πρόσβασης στον ωκεανό, των ευκαιριών αναψυχής και της πολιτικής συμβατότητας.
Στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής κατηγορίας, οι ερευνητές αναφέρουν μια σειρά από ανησυχίες σχετικά με την αξία των οικοσυστημάτων που δημιουργούνται γύρω από τα αιολικά πάρκα. Ενώ αυτά φιλοξενούν αυξημένη βιοποικιλότητα, λένε οι ερευνητές, ορισμένοι ειδικοί αμφισβητούν αν η προστασία αυτών των τεχνητών συστημάτων θα θεωρηθεί ως εναλλακτική λύση για την προστασία ή την αποκατάσταση πιο πολύτιμων φυσικών συστημάτων αλλού. Υποστηρίζουν ότι η επίλυση τέτοιων ζητημάτων εξαρτάται από τη σαφή κατανόηση των λεπτομερών στόχων προστασίας της φύσης, καθώς και των πολιτικών για τις προστατευόμενες περιοχές.
Τόσο στις οικονομικές όσο και στις κοινωνικές κατηγορίες, το κόστος ευθύνης θεωρήθηκε κρίσιμο ζήτημα, σύμφωνα με τους ερευνητές. Αναφέρουν ότι επί του παρόντος ο καταλογισμός ευθύνης για οποιαδήποτε απώλεια, ζημία ή τραυματισμό λόγω κατασκευών που έμειναν πίσω μετά τον μερικό παροπλισμό είναι ασαφής. Οι φορείς εκμετάλλευσης ήταν απρόθυμοι να εξετάσουν το ενδεχόμενο μερικού παροπλισμού χωρίς να επιλύσουν το ζήτημα αυτό. Οι κυβερνήσεις φαίνεται επίσης απίθανο να αναλάβουν την ευθύνη, λένε οι ερευνητές, κάτι που θα ήταν απαραίτητο για τους φορείς εκμετάλλευσης να επανεξετάσουν τη θέση τους.
Οι ερευνητές παρουσιάζουν πέντε συστάσεις για την υιοθέτηση μιας ευέλικτης και συμμετοχικής προσέγγισης στις αποφάσεις παροπλισμού. Πρόκειται για τα εξής:
- να αρχίσει εγκαίρως τον προγραμματισμό του παροπλισμού·
- Ενσωμάτωση των ενδιαφερόμενων μερών καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας·
- να συμφωνήσουν σχετικά με το ποια είδη οικοσυστημάτων που είναι εγκαταστημένα σε υπεράκτια αιολικά πάρκα είναι τα πλέον «πολύτιμα» ή «επιθυμητά»·
- Εξέταση ζητημάτων μετά τον παροπλισμό, όπως οι αρμοδιότητες και οι υποχρεώσεις·
- Λήψη αποφάσεων κατά περίπτωση και ενσωμάτωση των διδαγμάτων που αντλήθηκαν.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι μια στροφή προς τον μερικό παροπλισμό θα απαιτούσε νομικές αλλαγές που είναι πιθανό να χρειαστούν αρκετά χρόνια. Ως εκ τούτου, είναι απίθανο να αποτελέσει επιλογή για τα δύο αιολικά πάρκα που αποτελούν το επίκεντρο της παρούσας μελέτης. Ωστόσο, η διεξαγωγή πιλοτικών έργων σε αυτούς τους χώρους θα μπορούσε να προσφέρει την ευκαιρία απόκτησης επιτόπιας εμπειρίας για τη στήριξη μελλοντικών αποφάσεων διαχείρισης. Υπογραμμίζουν επίσης τον κρίσιμο χαρακτήρα των ζητημάτων ευθύνης και ευθύνης μετά τον παροπλισμό. Λένε ότι αυτά θα πρέπει να αποσαφηνιστούν προτού ληφθούν τελικές αποφάσεις.
Οι ερευνητές περιγράφουν το θέμα ως «κακό» πρόβλημα: τόσο πολύπλοκη και δυναμική ώστε να μην είναι σαφές τι θα συνιστούσε ικανοποιητική λύση. Προτείνουν ότι η ανάλυση αποφάσεων βάσει πολλαπλών κριτηρίων μπορεί να αποτελέσει πολύτιμη προσέγγιση για τις εν λόγω αποφάσεις και εφιστούν την προσοχή στις 10 αρχές για τη θαλάσσια διαχείριση που πρότεινε ο Elliot (2013) [3] ως χρήσιμο πλαίσιο στο πλαίσιο αυτό.
Οι ερευνητές υπογραμμίζουν αρκετούς βασικούς τομείς που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την προώθηση της τρέχουσας συζήτησης. Σε αυτές περιλαμβάνονται:
- Δημιουργία ευκαιριών για δοκιμαστικές περιπτώσεις μερικού παροπλισμού προκειμένου να αποκτηθεί πρακτική εμπειρία και δεδομένα σχετικά με αυτό το σενάριο·
- Αποσαφήνιση των πληροφοριών που απαιτούνται για την αξιολόγηση κάθε κριτηρίου, όπως δείκτες, μετρήσεις και πηγές δεδομένων·
- Επίτευξη μεγαλύτερης σαφήνειας σε θέματα ευθύνης·
- Διασφάλιση ότι τα πλαίσια λήψης αποφάσεων είναι προσαρμοστικά και συμμετοχικά, ώστε να είναι ευρέως εφαρμόσιμα και χωρίς αποκλεισμούς.
Πηγή:
Jurrius, L. H. &· van Hoof, L. (2024) Προς μια ολιστική, συμμετοχική και προσαρμόσιμη διακυβέρνηση για τον παροπλισμό υπεράκτιων αιολικών πάρκων. Θαλάσσια πολιτική 170:106413