Πώς μπορεί η αυτοκινητοβιομηχανία να αυξήσει την ανακύκλωση πλαστικών;

Από προφυλακτήρες έως τα ταμπλό, τα οδικά οχήματα φέρουν ένα ευρύ φάσμα πλαστικών εξαρτημάτων που αποτελούν το 14-18% της μάζας τους. Στην ΕΕ, ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας είναι ο τρίτος μεγαλύτερος καταναλωτής πλαστικών για την κατασκευή νέων προϊόντων, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 10% της συνολικής ζήτησης.

Παρά την ώθηση προς μια κυκλική οικονομία, επί του παρόντος μόνο κατά μέσο όρο περίπου το 3% του πλαστικού στα νέα οχήματα κατασκευάζεται από ανακυκλωμένο πλαστικό, αν και ορισμένα μοντέλα μπορεί να περιλαμβάνουν έως και 20%1.

Υπάρχουν διάφοροι φραγμοί στην αύξηση της χρήσης ανακυκλωμένων υλικών στην κατασκευή οχημάτων και περαιτέρω προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανακύκλωση πλαστικών κατασκευαστικών στοιχείων στο τέλος ενός οχήματος.

Αναπτύσσεται επικαιροποιημένος κανονισμός της ΕΕ για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους (προς αντικατάσταση της οδηγίας 2000/53/ΕΚ της ΕΕ), ο οποίος αποσκοπεί στην προώθηση της κυκλικότητας στον σχεδιασμό και την παραγωγή, συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών εξαρτημάτων, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία.

Για την παροχή πληροφοριών και συστάσεων για την τεκμηρίωση της ανάπτυξης του νέου κανονισμού, ερευνητές από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (JRC) εξέτασαν την αλυσίδα εφοδιασμού πλαστικών στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας.

Εξέτασαν τη βιβλιογραφία και πραγματοποίησαν συνεντεύξεις με εμπειρογνώμονες, εργαζομένους, βιομηχανικές ενώσεις, κατασκευαστές και ανακυκλωτές πλαστικών, καθώς και την αλυσίδα εφοδιασμού πλαστικών από τις πρώτες ύλες έως τους προμηθευτές χυτευμένων εξαρτημάτων και την ανακύκλωση οχημάτων.

Διαπίστωσαν ότι το μεγαλύτερο μέρος (περίπου 80 %) του ανακυκλωμένου πλαστικού που χρησιμοποιείται σε νέα οχήματα παράγεται κατά τη διάρκεια βιομηχανικών διεργασιών και όχι από τον καταναλωτή· αυτά τα προκαταναλωτικά απόβλητα τείνουν να είναι πιο ομοιογενή και να ανακυκλώνονται ευκολότερα από τα πλαστικά που χρησιμοποιούνται από τους καταναλωτές.

Ενώ οι κατασκευαστές πρωτότυπου εξοπλισμού στο μέσο της αλυσίδας εφοδιασμού ευθύνονται για 5,2 εκατομμύρια τόνους χρήσης πλαστικού ετησίως καθώς συναρμολογούν οχήματα, μόνο 109.000 τόνοι ανακυκλωμένου πλαστικού μετά την κατανάλωση (το ισοδύναμο εκείνου που περιέχουν πάνω από 1 εκατομμύριο αυτοκίνητα) εισέρχονται στη βιομηχανία στην ΕΕ κάθε χρόνο.

Τα πιο κοινά πολυμερή που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν πολυπροπυλένιο και πολυουρεθάνη. Ορισμένες μορφές είναι ανακυκλώσιμες, αλλά άλλες, όπως το θερμοσκληρυνόμενο πολυακρυλικό, είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν.

Οι κατασκευαστές ενδέχεται να μην γνωρίζουν πάντα το ανακυκλωμένο περιεχόμενο των ακατέργαστων πλαστικών που προμηθεύονται, αλλά η ζήτηση των καταναλωτών και οι στρατηγικές βιωσιμότητας μπορεί να παρακινήσουν τη χρήση του.

Σε όλο το μήκος της αλυσίδας, τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους αποσυναρμολογούνται σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας όπου ανακτώνται μέταλλα και πλαστικά.

Σύμφωνα με συνεντεύξεις ενδιαφερόμενων μερών, μόνο το 19% των πλαστικών αποβλήτων από οχήματα αποστέλλεται για ανακύκλωση, ενώ το 40% αποτεφρώνεται για ανάκτηση ενέργειας και το 41% πηγαίνει σε χώρους υγειονομικής ταφής, γεγονός που καταδεικνύει ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης των ποσοστών ανακύκλωσης.

Οι ερευνητές εντόπισαν εμπόδια στην κυκλικότητα σε τέσσερις κατηγορίες:

• Στους πολιτισμικούς φραγμούς περιλαμβάνεται η έλλειψη ανταλλαγής πληροφοριών λόγω ανησυχιών σχετικά με το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
• Οι κανονιστικοί φραγμοί περιλαμβάνουν διαφορές στα πλαίσια διαχείρισης αποβλήτων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ – που συνδέονται με τεχνικές προκλήσεις, καθώς οι υποδομές ανακύκλωσης διαφέρουν μεταξύ των χωρών.
• Οι οικονομικοί φραγμοί περιλαμβάνουν την έμφαση στην ανάκτηση μετάλλων έναντι του πλαστικού στα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους λόγω της υψηλότερης αξίας του και επειδή το παρθένο πλαστικό μπορεί να είναι φθηνότερο από το ανακυκλωμένο.
• Στους τεχνικούς φραγμούς περιλαμβάνονται η περιορισμένη καταλληλότητα των πλαστικών αποβλήτων μετά την κατανάλωση, τα οποία δεν πληρούν, για παράδειγμα, τα αισθητικά πρότυπα, και η βιομηχανική χρήση σύνθετων υλικών ακατάλληλων για ανακύκλωση. Ορισμένοι κατασκευαστές χρησιμοποιούν πολυμερή που περιέχουν φυσικές ίνες για την αύξηση των μηχανικών επιδόσεων και τη διατύπωση ισχυρισμών βιωσιμότητας· ωστόσο, αυτά τα σύνθετα υλικά δεν μπορούν να ανακυκλωθούν με συμβατικές μεθόδους.

Οι ερευνητές προτείνουν λύσεις για ορισμένα από αυτά τα εμπόδια, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού υποχρεωτικών στόχων ανακυκλωμένου περιεχομένου για την τόνωση της ανάκτησης πλαστικών και τη διασφάλιση της ζήτησης σε επίπεδο κατασκευαστών αυτοκινήτων για τα εν λόγω ανακυκλωμένα υλικά, καθώς και της απόδοσης προτεραιότητας στην ανάκτηση και τη διαλογή πλαστικών στο τέλος του κύκλου ζωής ενός οχήματος. Περιγράφουν επίσης τις πιθανές κινητήριες δυνάμεις της κυκλικότητας, συμπεριλαμβανομένων των εξής:

• Πολιτιστική-αύξηση της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών.
• Ρυθμιστικοί-αυξανόμενοι στόχοι ανακύκλωσης και υποστηρικτικοί κανονισμοί.
• Οικονομικά-όπως η ισχυρή προσφορά πλαστικών αποβλήτων μετά την κατανάλωση από άλλους τομείς.
• Τεχνική-αυξανόμενη χρήση πολυμερών που ανακυκλώνονται ευκολότερα, όπως το πολυπροπυλένιο. ενίσχυση του ανακυκλωμένου πλαστικού για τη βελτίωση των επιδόσεών του· και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών χημικής ανακύκλωσης.

Η μελέτη εξετάζει πιθανά μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων που εντοπίστηκαν, όπως η διαχείριση του σχετικού κόστους των ανακυκλωμένων έναντι των παρθένων υλικών· ενθάρρυνση της υιοθέτησης αρχών κυκλικότητας στον σχεδιασμό των προϊόντων· και στήριξη της επέκτασης των εγκαταστάσεων μετά τον τεμαχισμό (οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την ανάκτηση πλαστικών υλικών στο τέλος του κύκλου ζωής του οχήματος).

Οι ερευνητές προτείνουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να συνδυάζουν ηπιότερα μέτρα (όπως οικονομικά κίνητρα) με σκληρότερα (όπως στόχους πολιτικής και ρυθμιστικούς μηχανισμούς) και να επιτρέπουν κατάλληλες μεταβατικές περιόδους για πιο δύσκολες προσαρμογές.

Η αναγνώριση του εύρους των χρησιμοποιούμενων πλαστικών είναι επίσης καίριας σημασίας. Οι πολιτικές δεν θα πρέπει να επικεντρώνονται σε μεμονωμένες ενώσεις, αλλά να στοχεύουν σε ευρύτερο πεδίο εφαρμογής.

Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, οι ερευνητές προτείνουν τρεις συμπληρωματικές πιθανές επιλογές πολιτικής:

• Εθελοντικές δεσμεύσεις σχετικά με τη χρήση ανακυκλωμένων/ανακυκλώσιμων πλαστικών σε νέα οχήματα, οι οποίες θα εγκριθούν από μεμονωμένους κατασκευαστές αυτοκινήτων.
• Υποχρεωτικές απαιτήσεις για τη συλλογή και τη γνωστοποίηση πληροφοριών σχετικά με την ανακύκλωση πλαστικών εντός της αλυσίδας εφοδιασμού κατασκευής οχημάτων.
• Υποχρεωτικοί στόχοι για τη χρήση ανακυκλωμένου πλαστικού σε νέα οχήματα, οι οποίοι θα εφαρμοστούν σταδιακά σε ρεαλιστικό χρονικό διάστημα.

Η ομάδα του ΚΚΕρ της ΕΕ τονίζει ότι αυτά, μαζί με οποιαδήποτε άλλα μέτρα πολιτικής, υποβάλλονται σε λεπτομερή ανάλυση επιπτώσεων στο πλαίσιο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένης ποσοτικής αξιολόγησης για τη μοντελοποίηση του αντικτύπου τους σε μια σειρά σεναρίων.

Προτείνουν ότι η περαιτέρω έρευνα θα μπορούσε να εξετάσει την επίδραση της ανακύκλωσης πλαστικών στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως η ρύπανση και οι εκπομπές άνθρακα, να παράσχει λεπτομερέστερη ανάλυση των επιπτώσεων στις παγκόσμιες ροές υλικών ή να αναπαράγει την προσέγγιση για άλλα υλικά και τομείς.

Σύνδεσμοι / υποσημειώσεις:

1. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την κυκλικότητα των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους στην ΕΕ, βλ. την  παρούσα έκθεση του 2023 σχετικά με την πιθανή θέσπιση στόχων περιεκτικότητας σε ανακυκλωμένο πλαστικό για νέα οχήματα που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ, η οποία δημοσιεύτηκε από το ΚΚΕρ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής-πρόδρομο της νέας αυτής μελέτης-και  την παρούσα μελέτη του ΚΚΕρ του 2025 σχετικά με τις απαιτήσεις κυκλικότητας για τις κρίσιμες πρώτες ύλες και τους κινητήρες ηλεκτροκίνησης που χρησιμοποιούνται σε οχήματα της ΕΕ.

Πηγή:

Baldassarre, B., Maury, T., Tazi, N., Mathieux, F., Sala, S. (2025) Αύξηση της κυκλικότητας των πλαστικών στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας: Ανάλυση της αλυσίδας εφοδιασμού και επιλογές πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Πόροι, διατήρηση και ανακύκλωση 218:108216. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2025.108216