Ενέργεια

Οι ευρωπαϊκές αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν υψηλότερα επίπεδα ενεργειακής φτώχειας

22/09/2025

Το να είναι κανείς ενεργειακά φτωχός, για ένα νοικοκυριό, σημαίνει ότι δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στην ενέργεια που χρειάζεται για βασικές υπηρεσίες όπως η θέρμανση και η ψύξη. Αυτό έχει σοβαρό αντίκτυπο στην υγεία και την ευημερία των κατοίκων, ιδίως τα θερμά καλοκαίρια και τους κρύους χειμώνες.

Οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ πλήττονται ιδιαίτερα λόγω του χαμηλότερου μέσου εισοδήματος, σε συνδυασμό με κατοικίες που είναι γενικά μεγαλύτερες, παλαιότερες και λιγότερο ενεργειακά αποδοτικές από τα κτίρια σε πόλεις, κωμοπόλεις και προάστια.

Ωστόσο, οι αγροτικές περιοχές βρίσκονται μπροστά από τις αστικές περιοχές και τις πόλεις όσον αφορά τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για την εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, χάρη στη μεγαλύτερη διαθέσιμη γη και το υψηλό ποσοστό κτιρίων που ανήκουν στους ενοίκους τους.

Στις αγροτικές περιοχές, τα φωτοβολταϊκά οροφής (ηλιακοί συλλέκτες) θα μπορούσαν δυνητικά να παράγουν 2 200kWh ανά κάτοικο, ποσότητα αρκετή για να καλύψει πάνω από το ένα τρίτο των μέσων ενεργειακών αναγκών των νοικοκυριών κάθε χρόνο.

Μια νέα έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών, με τίτλο «Exploring rural energy poverty and needs» (Διερεύνηση της ενεργειακής φτώχειας και των αναγκών της υπαίθρου), αξιολογεί τις διάφορες προκλήσεις και ευκαιρίες που σχετίζονται με την ενέργεια για τη στέγαση σε ολόκληρη την ΕΕ.

Τα πορίσματα εντοπίζουν τοπικές ιδιαιτερότητες που μπορούν να συμβάλουν στον σχεδιασμό τοποκεντρικών (τοπικών) λύσεων που λειτουργούν καλύτερα για τους πολίτες και τις κατοικίες τους, ενισχύοντας παράλληλα την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και την ενεργειακή ανθεκτικότητα.

Ένας καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε την ενεργειακή φτώχεια

Η ενεργειακή φτώχεια αποτελεί σύνθετο πρόβλημα, το οποίο προκύπτει από τον συνδυασμό της χαμηλής ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, του χαμηλού διαθέσιμου εισοδήματος και των υψηλών δαπανών για ενέργεια, αλλά οφείλεται επίσης σε κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες.

Οι ερευνητές του ΚΚΕρ ανέπτυξαν μια μέθοδο για την καλύτερη κατανόηση της ενεργειακής φτώχειας σε όλα τα εδάφη της ΕΕ. Ο νέος αυτός δείκτης συνδυάζει το μερίδιο των δαπανών των νοικοκυριών για ενέργεια με 4 δείκτες ενεργειακής φτώχειας:

Η αδυναμία να κρατήσει ένα σπίτι αρκετά ζεστό,
Το ποσοστό των ανθρώπων πίσω με την πληρωμή των λογαριασμών κοινής ωφέλειας τους,
Το ποσοστό των νοικοκυριών με διαρρέουσα στέγη, υγρούς τοίχους, δάπεδα ή θεμέλια και σαπίζουν σε πλαίσια παραθύρων ή δάπεδα,
Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας (το ποσοστό των νοικοκυριών όπου το διαθέσιμο εισόδημα είναι κάτω από το 60 % του μέσου όρου της χώρας).

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν υψηλότερα επίπεδα ενεργειακής φτώχειας, ιδίως στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ελλάδα. Σε χώρες όπου τα επίπεδα ενεργειακής φτώχειας είναι πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ, οι αγροτικές περιοχές πλήττονται συνήθως περισσότερο, ενώ οι πόλεις πλήττονται πάντα λιγότερο. Χώρες όπως η Πορτογαλία, η Κροατία, η Κύπρος και η Λιθουανία αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις, αν και πιο μετριοπαθείς.

Η συνδυασμένη ανάλυση των χαρακτηριστικών των κτιρίων, των κλιματικών συνθηκών και της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών πάνελ στέγης σε τοπικό επίπεδο δείχνει επίσης ότι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών είναι πιο δύσκολη στις αγροτικές περιοχές.

Αυτό οφείλεται κυρίως σε μεγαλύτερα, λιγότερο συμπαγή κτίρια και σε μεγαλύτερη ανάγκη διατήρησης των κατοικιών ζεστών (ημέρες βαθμών θέρμανσης) σε σύγκριση με άλλες περιοχές.

Αυτό είναι πιο έντονο στη Λετονία, την Εσθονία, τη Σουηδία και τη Λιθουανία, λόγω του συνδυασμού εξαιρετικά ψυχρών θερμοκρασιών και παλαιών κτιρίων. Στη Λετονία και τη Λιθουανία, τα υψηλά ποσοστά ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας επιδεινώνουν επίσης την κατάσταση.

Ανακαινίσεις και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Ευκαιρίες για τις αγροτικές περιοχές

Ωστόσο, οι αγροτικές περιοχές οδηγούν σε βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης, με το 29% των κατοίκων να ζουν σε νοικοκυριά που πραγματοποίησαν εργασίες για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης μεταξύ 2018 και 2023 σε σύγκριση με το 25% στις κωμοπόλεις ή τα προάστια και το 23% στις πόλεις. Αυτές οι ανακαινίσεις περιλαμβάνουν καλύτερη θερμομόνωση, αντικατάσταση των μονών τζαμιών με διπλά ή τριπλά τζάμια και εγκατάσταση πιο αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης.

Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι τα αγροτικά νοικοκυριά είναι ιδιαίτερα κατάλληλα για την εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμης ενέργειας αυτοκατανάλωσης.

Η διαθεσιμότητα μεγάλων χώρων οροφής για φωτοβολταϊκά και το υψηλό ποσοστό ιδιοκτησίας (το 78% των αγροτικών κατοικιών ανήκει στους ενοίκους τους σε σύγκριση με το 55% στις πόλεις) καθιστούν τους ηλιακούς συλλέκτες ελκυστική επιλογή.

Τα φωτοβολταϊκά πάνελ οροφής που εγκαθίστανται σε αγροτικές περιοχές θα μπορούσαν να παράγουν 2 200 kWh ανά κάτοικο ετησίως —περίπου το 37% της μέσης κατανάλωσης ενέργειας των νοικοκυριών.

Ιστορικό

Το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας βρίσκεται στο επίκεντρο των προσπαθειών της ΕΕ για δίκαιη και ισότιμη ενεργειακή μετάβαση. Σύμφωνα με την Eurostat, 48 εκατομμύρια Ευρωπαίοι (10,6% του πληθυσμού της ΕΕ) δεν ήταν σε θέση να διατηρήσουν τα σπίτια τους επαρκώς ζεστά το 2023. Ταυτόχρονα, η θερινή ενεργειακή φτώχεια καθίσταται επείγον ζήτημα λόγω της κλιματικής αλλαγής και των τακτικών κυμάτων καύσωνα.

Επιπλέον, η χρήση ενέργειας στα κτίρια αντιπροσωπεύει σημαντικό μερίδιο της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια στην ΕΕ (40% και 35% το 2021, αντίστοιχα).

Η ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης είναι ιδιαίτερα σημαντική στις αγροτικές περιοχές, όπου τα μεγαλύτερα, παλαιότερα και λιγότερο συμπαγή κτίρια είναι κοινά. Το μακροπρόθεσμο όραμα της ΕΕ για τις αγροτικές περιοχές υπογραμμίζει την ανάγκη χρηματοδότησης της ανακαίνισης κτιρίων, τόνωσης της τοπικής παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και μείωσης της ενεργειακής φτώχειας στις αγροτικές περιοχές.

Το αγροτικό παρατηρητήριο αποτελεί βασικό μέρος του μακρόπνοου οράματος για τις αγροτικές περιοχές και παρέχει λεπτομερή στατιστικά στοιχεία και αναλύσεις σχετικά με τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ, καλύπτοντας οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές.

Η έκθεση του ΚΚΕρ με τίτλο «Exploring rural energy poverty and needs» (Διερεύνηση της ενεργειακής φτώχειας και των αναγκών της υπαίθρου) δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του παρατηρητηρίου.

Οι πρωτοβουλίες αυτές στηρίζουν τις πολιτικές της ΕΕ για την ανακαίνιση κτιρίων με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης και τους επιτρέπουν να παράγουν μέρος της δικής τους ενέργειας, η οποία είναι επωφελής για τα νοικοκυριά και την ευρύτερη κοινωνία.