Νέοι κανόνες της ΕΕ θα τεθούν σε ισχύ για καθαρότερο αέρα έως το 2030
Η αναθεωρημένη οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα τέθηκε σε ισχύ την Τρίτη (10 Δεκεμβρίου), ευθυγραμμίζοντας πιο στενά τα πρότυπα ποιότητας του αέρα της ΕΕ για το 2030 με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προς την καλύτερη προστασία της υγείας των Ευρωπαίων και την πρόοδο προς την κατεύθυνση της μηδενικής ρύπανσης στο περιβάλλον μας έως το 2050.
Η αναθεωρημένη οδηγία συνοδεύεται από μια σειρά νέων μέτρων και αυστηρότερων προτύπων για να εξασφαλιστεί ότι οι άνθρωποι απολαμβάνουν καθαρότερο αέρα τα επόμενα χρόνια.
Καθαρότερος ατμοσφαιρικός αέρας έως το 2030
Η νέα οδηγία μειώνει την επιτρεπόμενη ετήσια οριακή τιμή για τους κύριους ατμοσφαιρικούς ρύπους — λεπτά αιωρούμενα σωματίδια (PM 2.5) — κατά περισσότερο από το ήμισυ.
Η αναθεωρημένη οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα επικαιροποιεί τα πρότυπα ποιότητας του αέρα, μειώνοντας τα επιτρεπόμενα επίπεδα για δώδεκα ατμοσφαιρικούς ρύπους: αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ2,5 και ΑΣ10), διοξείδιο του αζώτου (NO2) και οξείδια του αζώτου (NOx), διοξείδιο του θείου (SO2), όζον (O3), μονοξείδιο του άνθρακα, βενζόλιο, βενζο(a)πυρένιο, αρσενικό, κάδμιο, νικέλιο και μόλυβδος.
Η τακτική επανεξέταση των προτύπων ποιότητας του αέρα, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία και τις κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις, θα συμβάλει στον καθορισμό της πορείας της ΕΕ προς την επίτευξη του στόχου μηδενικής ρύπανσης του αέρα έως το 2050. Οι εν λόγω επανεξετάσεις θα διασφαλίσουν ότι η ποιότητα του αέρα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης βελτιώνεται σταδιακά σε επίπεδα που δεν θεωρούνται πλέον επιβλαβή, σύμφωνα με τις προσπάθειες για κλιματική ουδετερότητα.
Η αναθεωρημένη οδηγία θα εξασφαλίσει επίσης την έγκαιρη ανάληψη δράσης για την επίτευξη καθαρότερου αέρα. Εάν τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι υψηλότερα από τα νέα πρότυπα για το 2030 κατά τα προσεχή έτη, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναλύσουν κατά πόσον βρίσκονται σε καλό δρόμο για να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία εγκαίρως και, εάν χρειαστεί, να λάβουν μέτρα για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης έως το 2030.
Θα στηρίξει επίσης τις τοπικές αρχές ενισχύοντας τις διατάξεις σχετικά με την παρακολούθηση και τη μοντελοποίηση της ποιότητας του αέρα και θα συμβάλει στη βελτίωση των σχεδίων για την ποιότητα του αέρα. Οι βελτιωμένοι κανόνες για την παρακολούθηση και τη μοντελοποίηση της ποιότητας του αέρα θα καταστήσουν δυνατή την πληρέστερη αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τα πρότυπα και θα στηρίξουν την αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη δράση για την πρόληψη και την αντιμετώπιση παραβιάσεων των προτύπων.
Οι εθνικές και τοπικές αρχές θα καθορίσουν τα ειδικά μέτρα που απαιτούνται για την τήρηση αυτών των προτύπων. Ταυτόχρονα, οι υφιστάμενες και οι νέες πολιτικές της ΕΕ στους τομείς του περιβάλλοντος, της ενέργειας, των μεταφορών, της γεωργίας, της έρευνας και της καινοτομίας και άλλων τομέων θα συμβάλουν σημαντικά.
Υπό συγκεκριμένες συνθήκες, τα κράτη μέλη μπορούν να έχουν περισσότερο χρόνο για να επιτύχουν τα νέα πρότυπα. Οι επεκτάσεις πρέπει να αιτιολογούνται με ορθή ανάλυση και να συνοδεύονται από έναν κατά παραγγελία χάρτη πορείας που καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο θα βελτιωθεί η ποιότητα του αέρα με τις αναβληθείσες προθεσμίες. Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι τηρούν τα πρότυπα ποιότητας του αέρα το συντομότερο δυνατόν.
Επιπλέον, η αναθεωρημένη νομοθεσία θα διασφαλίσει ότι τα άτομα που υφίστανται βλάβες στην υγεία λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν το δικαίωμα αποζημίωσης, σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα. Θα επιφέρει επίσης μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, αποτελεσματικές κυρώσεις και καλύτερη ενημέρωση του κοινού σχετικά με την ποιότητα του αέρα και τις επιπτώσεις της στην ανθρώπινη υγεία.
Η εκτίμηση επιπτώσεων για την ποιότητα του αέρα στην υγεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), που δημοσιεύθηκε την Τρίτη, υπογραμμίζει τη σημασία της εφαρμογής αυτών των νέων κανόνων.
Μιλώντας για την έναρξη ισχύος της οδηγίας, η επίτροπος Περιβάλλοντος, Ανθεκτικότητας των Υδάτων και Ανταγωνιστικής Κυκλικής Οικονομίας, κ. Jessika Roswall, δήλωσε:
«Κάθε χρόνο, ο μολυσμένος αέρας προκαλεί περίπου 250,000 πρόωρους θανάτους και κοστίζει στην οικονομία της ΕΕ έως 850 δισ. ευρώ. Οι σημερινοί νέοι κανόνες για την ποιότητα του αέρα θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων Ευρωπαίων και θα προστατεύσουν περαιτέρω τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματά μας, ενισχύοντας παράλληλα την οικονομία μας.
Οι νέοι κανόνες αποτελούν σημαντικό ορόσημο για μια ανταγωνιστική Ευρώπη με μηδενική ρύπανση, συμβάλλοντας στο να καταστεί η ρύπανση ζήτημα του παρελθόντος και του καθαρού αέρα στη μελλοντική μας πραγματικότητα.»
Επόμενα βήματα
Τα κράτη μέλη έχουν πλέον προθεσμία δύο ετών για να θεσπίσουν τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για τη μεταφορά της αναθεωρημένης οδηγίας. Η Επιτροπή θα εκδώσει παράγωγο δίκαιο (εκτελεστικές πράξεις) για να συμπληρώσει τους νέους κανόνες και να βοηθήσει στην εφαρμογή τους.
Ιστορικό
Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι η μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή για την υγεία και η κύρια αιτία χρόνιων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφαλικού επεισοδίου, του καρκίνου και του διαβήτη.
Επηρεάζει δυσανάλογα ευαίσθητες και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Οι χειρότεροι ατμοσφαιρικοί ρύποι σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα είναι τα αιωρούμενα σωματίδια, το διοξείδιο του αζώτου και το όζον.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για σχεδόν 250,000 πρόωρους θανάτους ετησίως στην Ευρώπη και σημαντικός αριθμός μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως το άσθμα, τα καρδιαγγειακά προβλήματα και οι αναπνευστικές παθήσεις (συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του πνεύμονα) αποδίδονται στα αυξημένα επίπεδα αυτών των ρύπων.
Ο μολυσμένος αέρας βλάπτει επίσης το περιβάλλον, προκαλώντας οξίνιση, ευτροφισμό και ζημιές στα δάση, τα οικοσυστήματα και τις καλλιέργειες. Σήμερα, ο ευτροφισμός υπερβαίνει τα κρίσιμα φορτία στα δύο τρίτα των οικοσυστημάτων σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό έχει σημαντικό αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες που παρέχει για όλους μας.
Η Επιτροπή ενέκρινε την πρόταση αναθεωρημένης οδηγίας για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα τον Οκτώβριο του 2022. Η έναρξη ισχύος της οδηγίας αποτελεί ορόσημο για τη φιλοδοξία μηδενικής ρύπανσης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για δημιουργία περιβάλλοντος μηδενικής ρύπανσης έως το 2050.
Περισσότερες πληροφορίες
EUR-Lex — Οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα