Νέα εργαλεία για ταχύτερη ανίχνευση της γρίπης των πτηνών

15/11/2025

Η γρίπη των πτηνών A(H5N1) είναι μια εξαιρετικά μεταδοτική ασθένεια των πτηνών που έχει ήδη μολύνει εκατομμύρια πτηνά και εμφανίζεται τώρα σε ορισμένα θηλαστικά.

Εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς σε όλο τον κόσμο, οδηγώντας σε μαζική θανάτωση ορνίθων σε πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις λόγω της εξαιρετικά μεταδοτικής και θανατηφόρας φύσης της. Αυτό έχει οδηγήσει σε σημαντικές διαταραχές στην παγκόσμια βιομηχανία πουλερικών, με παραδείγματα όπως η άνοδος των τιμών των αυγών στις ΗΠΑ.

Η γρίπη των πτηνών προκαλεί ανησυχία, καθώς μπορεί να διασχίσει το φράγμα του είδους και να μολύνει τα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένων των αγελάδων, των γατών και των ανθρώπων. Αν και δεν έχει εξαπλωθεί μεταξύ των ανθρώπων, η ικανότητά του να μολύνει τα θηλαστικά εγείρει ανησυχίες για τη δημόσια υγεία και ζητεί αυξημένη παρακολούθηση.

Ποια είναι η τεχνολογία πίσω από τις νέες δοκιμές;

Το ΚΚΕρ, σε συνεργασία με το εργαστήριο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΑΕΕ) για τη γρίπη των πτηνών και την ψευδοπανώλη των πτηνών, το βελγικό Sciensanoκαι το ιταλικό Istituto Superiore di Sanità, ανέπτυξε δύο ψηφιακές δοκιμασίες RT-PCR, εκ των οποίων η μία είναι σε θέση να ανιχνεύσει ειδικά τον κλάδο 2.3.4.4b της υψηλής παθογονικότητας γρίπης A(H5Nx) που είναι γνωστός για την εξάπλωσή του σε ολόκληρο τον κόσμο και η δεύτερη είναι σε θέση να ανιχνεύσει ευρύτερο φάσμα ιών της γρίπης A, συμπεριλαμβανομένης της εποχικής γρίπης. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωριστά ή σε συνδυασμό ως ενιαία διαγνωστική προσέγγιση (αμφίδρομη δοκιμασία).

Η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης αντίστροφης μεταγραφής (RT-PCR) είναι μια εργαστηριακή τεχνική που χρησιμοποιείται για την ανίχνευση της παρουσίας ενός συγκεκριμένου ριβονουκλεϊκού οξέος (RNA) σε ένα δείγμα.

Οι δοκιμασίες που βασίζονται στην RT-PCR μπορούν να προσδιορίσουν τα RNA που μεταφέρουν το γενετικό υλικό συγκεκριμένων ιών, συμπεριλαμβανομένων των ιών της γρίπης, όπως αυτός που προκαλεί τη γρίπη των πτηνών. Η ανίχνευση των εν λόγω RNA σε κλινικό δείγμα υποδεικνύει ότι το υπό δοκιμή άτομο —άνθρωπος ή ζώο— έχει μολυνθεί από τον ιό.

Οι νέες ψηφιακές δοκιμές RT-PCR είναι προηγμένες και πιο ευαίσθητες από τις συμβατικές εκδόσεις RT-PCR. Οι ψηφιακές δοκιμές είναι ένας τρόπος υψηλής ακρίβειας για την ανίχνευση και τη μέτρηση μικροσκοπικών ποσοτήτων του γενετικού υλικού RNA του ιού, ακόμη και σε πολύπλοκες μήτρες, όπως δείγματα λυμάτων, όπου μπορεί να συνυπάρχουν περισσότεροι από ένας ιός.

Η καινοτομία των ψηφιακών δοκιμασιών RT-PCR έγκειται στην ικανότητά τους να διακρίνουν συγκεκριμένα μεταξύ των ιών A(H5Nx) του κλάδου 2.3.4.4b και άλλων ιών Α, συμπεριλαμβανομένης της εποχικής ανθρώπινης γρίπης, σε μία μόνο δοκιμή. Προηγουμένως, η διάκριση μεταξύ αυτών των ιών ήταν πιο περίπλοκη, δαπανηρή και χρονοβόρα, απαιτώντας συχνά πολλαπλές δοκιμές και αλληλουχία.

Οι δοκιμασίες αναπτύχθηκαν ταχέως με τη χρήση ειδικής υπολογιστικής ροής εργασιών που πρωτοστάτησε το ΚΚΕρ και εφαρμόστηκε στο παρελθόν με επιτυχία για την ανάπτυξη των δοκιμασιών SARS-CoV-2:

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η χρήση αυτής της υπολογιστικής ροής εργασιών στην παραγωγή πιστοποιημένου υλικού αναφοράς —πρώτου στο είδος του στην ΕΕ— για τη βελτίωση της ακρίβειας των διαγνωστικών ελέγχων για τη νόσο COVID-19.

Για τις νέες δοκιμασίες RT-PCR, η ροή εργασίας ανέλυσε χιλιάδες αλληλουχίες γρίπης των πτηνών για τον εντοπισμό των πιο συντηρημένων και ειδικών γενετικών στοιχείων που είναι μοναδικά στον κλάδο 2.3.4.4b, επιτρέποντας ακριβή και ταχεία διαφοροποίηση σε σύνθετα δείγματα.

Οι νέες δοκιμασίες επιτρέπουν την ανίχνευση και την αντιμετώπιση επιδημιών πολύ πιο γρήγορα και αποτελεσματικά. Οι δοκιμές είναι έτοιμες και διαθέσιμες για χρήση από όλα τα εργαστήρια που συμμετέχουν στην επιτήρηση της γρίπης των πτηνών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συμμετέχουν στην επιτήρηση των λυμάτων.

Πλαίσιο πολιτικής

Η ανάπτυξη των δοκιμών αυτών στηρίζει τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/2371 σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας, επιβεβαιώνοντας εκ νέου τον καίριο ρόλο των συστημάτων επιτήρησης στον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων των σοβαρών διασυνοριακών παθογόνων απειλών.

Στον τομέα της υγείας των ζώων, οι εργασίες για τις δοκιμές υποστηρίζουν την εφαρμογή των απαιτήσεων για την επιτήρηση της γρίπης των πτηνών στην ΕΕ, οι οποίες καθορίζονται στο παράρτημα II του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2020/689.

Η αναθεωρημένη οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2025, θεωρεί τον ιό της γρίπης στόχο επιτήρησης.