Νέα αξιολόγηση εξετάζει τρόπους βελτίωσης της οδηγίας ΑΗΗΕ

18/09/2025

Η Επιτροπή δημοσίευσε αξιολόγηση της οδηγίας για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ).

Η νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τη διαχείριση των ΑΗΗΕ εφαρμόζεται εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια, καθορίζοντας ελάχιστες απαιτήσεις για τη συλλογή και την κατάλληλη επεξεργασία με σκοπό τη μείωση των επιπτώσεων των ΑΗΗΕ στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Η αξιολόγηση υποστηρίζει ότι οι αρχικοί στόχοι της οδηγίας ΑΗΗΕ εξακολουθούν να έχουν μεγάλη σημασία για την ΕΕ.

Γενικά, έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος όσον αφορά τον περιβαλλοντικά ορθό χειρισμό και την ορθή επεξεργασία όλων των τύπων αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού στην ΕΕ. Η ποσότητα των συλλεγόμενων ΑΗΗΕ αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ 2012 και 2021.

Ωστόσο, η οδηγία δεν έχει επιτύχει πλήρως τα επιδιωκόμενα αποτελέσματά της. Η ποσότητα των συλλεγόμενων ΑΗΗΕ συνδέεται κυρίως με τις αυξανόμενες ποσότητες τέτοιου εξοπλισμού που πωλούνται στην ΕΕ.

Σχεδόν το ήμισυ των παραγόμενων ΑΗΗΕ εξακολουθεί να μην συλλέγεται και τα περισσότερα κράτη μέλη δεν επιτυγχάνουν τον στόχο συλλογής που ορίζεται στην οδηγία.

Επιπλέον, η οδηγία ΑΗΗΕ είχε περιορισμένο αντίκτυπο στην ενίσχυση της ανακύκλωσης και της ανάκτησης υλικών. Επί του παρόντος, μόνο το 40 % περίπου των ΑΗΗΕ ανακυκλώνεται στην ΕΕ.

Βασικά πορίσματα

Η οδηγία για τα ΑΗΗΕ έχει κριθεί συναφής, συνεκτική, αναλογική, σύμφωνη με την αρχή της επικουρικότητας και συνεπής με άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ. Είχε θετικές επιπτώσεις στις επιδόσεις όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Η αξιολόγηση εντόπισε πέντε ελλείψεις της οδηγίας· σχετίζονται με το πεδίο εφαρμογής της, τη συλλογή ΑΗΗΕ, την ανάκτηση κρίσιμων πρώτων υλών (CRM), την εναρμόνιση των συστημάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού (ΔΕΠ) και τις απαιτήσεις επεξεργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ.

Διαπιστώθηκε επίσης ότι είναι συνεκτική, αναλογική, σύμφωνη με την αρχή της επικουρικότητας και σε μεγάλο βαθμό συνεπής με άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ. Η οδηγία ΑΗΗΕ είχε επίσης θετικές επιπτώσεις στις επιδόσεις όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Πεδίο εφαρμογής της οδηγίας: Το ισχύον πεδίο εφαρμογής δεν καλύπτει επαρκώς τις νέες ροές αποβλήτων πλούσιων σε κρίσιμες πρώτες ύλες από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ψηφιακές τεχνολογίες, όπως οι ανεμογεννήτριες, οι οποίες θα φθάσουν στο τέλος του κύκλου ζωής τους και θα διατεθούν τις επόμενες δεκαετίες.
Συλλογή ΑΗΗΕ: Το 2022 μόνο η Βουλγαρία, η Λετονία και η Σλοβακία πέτυχαν τον στόχο συλλογής του 65 % των ΑΗΗΕ, με βάση την ποσότητα που διατέθηκε στην αγορά κατά την προηγούμενη τριετία. Οι οικονομικοί παράγοντες, το παράνομο εμπόριο, η έλλειψη υποδομών και η χαμηλή ευαισθητοποίηση του κοινού αποτέλεσαν εμπόδια για την επίτευξη του στόχου συλλογής. Επιπλέον, οι διαφορετικές ερμηνείες και μέθοδοι υπολογισμού περιέπλεξαν περαιτέρω τις προσπάθειες συλλογής.
Ανάκτηση κρίσιμων πρώτων υλών: Η χαμηλή συλλογή ΑΗΗΕ έχει ως αποτέλεσμα να χάνεται η ευκαιρία ανάκτησης πολύτιμων υλικών, ιδίως κρίσιμων πρώτων υλών όπως ο χαλκός, τα στοιχεία σπάνιων γαιών, το γάλλιο, το γερμάνιο ή το βολφράμιο. Επιπλέον, οι τρέχοντες στόχοι ανακύκλωσης στην οδηγία δεν ενθάρρυναν αποτελεσματικά την ανάκτηση δευτερογενών πρώτων υλών.
Έλλειψη εναρμόνισης των συστημάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού: Η διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού (ΔΕΠ) είναι μια αρχή που υποχρεώνει τους κατασκευαστές να διαχειρίζονται και να καλύπτουν το κόστος του προϊόντος στο τέλος του κύκλου ζωής του ήδη από τη φάση του σχεδιασμού. Στην αξιολόγηση επισημάνθηκε η κατακερματισμένη εφαρμογή των συστημάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού σε ολόκληρη την ΕΕ και τα κενά στην επιβολή των υποχρεώσεων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, ιδίως όσον αφορά τους διαδικτυακούς πωλητές.
Ασυνεπείς απαιτήσεις επεξεργασίας: Μολονότι έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τον περιβαλλοντικά ορθό χειρισμό και την ορθή επεξεργασία των ΑΗΗΕ, μόνο το 23 % περίπου των εγκαταστάσεων ανακύκλωσης στην ΕΕ εφαρμόζουν πρότυπα επεξεργασίας υψηλής ποιότητας. Η βελτίωση της ποιότητας της ανακύκλωσης θα μπορούσε να συμβάλει στην ανάκτηση μεγαλύτερων ποσοτήτων πολύτιμων δευτερογενών πρώτων υλών.

Συνολικά, η αξιολόγηση επισημαίνει τη μεγάλη σημασία της συλλογής και επεξεργασίας των αυξανόμενων ροών ηλεκτρονικών αποβλήτων στην ΕΕ.

Ταυτόχρονα, απαιτείται μια νέα προσέγγιση για την παροχή κινήτρων για τη βελτίωση της συλλογής και επεξεργασίας των ΑΗΗΕ με σκοπό τη στήριξη της ανάπτυξης μιας αγοράς δευτερογενών υλικών στην ΕΕ.

Τα πιθανά μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τον επαναπροσδιορισμό του πεδίου εφαρμογής της μελλοντικής νομοθεσίας για τα ΑΗΗΕ, συμπεριλαμβανομένου του πράσινου και του ψηφιακού εξοπλισμού, και υποχρεωτικά πρότυπα επεξεργασίας ΑΗΗΕ για τη διασφάλιση πιο ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής διαχείρισης των αποβλήτων σε ολόκληρη την ΕΕ.

Επόμενα βήματα

Η Επιτροπή θα εξετάσει τώρα προσεκτικά τα πορίσματα της αξιολόγησης κατά τη διαδικασία αναθεώρησης της οδηγίας ΑΗΗΕ, στο πλαίσιο της πράξης για την κυκλική οικονομία.

Παράθεση

Η Jessika Roswall, επίτροπος Περιβάλλοντος, Ανθεκτικότητας των Υδάτων και Ανταγωνιστικής Κυκλικής Οικονομίας, δήλωσε:

«Πρέπει να απελευθερώσουμε το δυναμικό των ηλεκτρονικών αποβλήτων για την προώθηση της καθαρής μετάβασης, την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας. Η αξιολόγηση της οδηγίας ΑΗΗΕ καταδεικνύει πού απαιτούνται βελτιώσεις, ιδίως όσον αφορά την ανάκτηση κρίσιμων πρώτων υλών. Είναι σημαντικό να αντιμετωπίσουμε αυτά τα κενά για την καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος, την τόνωση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ και την ενίσχυση της οικονομικής μας ασφάλειας».

Ιστορικό

Τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) περιλαμβάνουν ευρύ φάσμα συσκευών, όπως κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές, τηλεοράσεις, ψυγεία, οικιακές συσκευές, λαμπτήρες, ιατρικές συσκευές και φωτοβολταϊκά πάνελ.

Το 2022 διατέθηκαν στην αγορά 14,4 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και συλλέχθηκαν 5 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων. Τα ΑΗΗΕ αποτελούν την ταχύτερα αναπτυσσόμενη ροή αποβλήτων της ΕΕ, η οποία αυξάνεται κατά περίπου 2 % ετησίως.

Η ισχύουσα οδηγία για τα ΑΗΗΕ και το σχετικό παράγωγο δίκαιο:

απαιτεί τη χωριστή συλλογή και την ορθή επεξεργασία των ΑΗΗΕ·
θέτει στόχους για τη χωριστή συλλογή και ανάκτηση, καθώς και για την ανακύκλωση·
εφαρμόζει την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» μέσω ενός συστήματος διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού (ΔΕΠ) που απαιτεί από τους παραγωγούς να πληρώνουν για τη συλλογή, τη μεταφορά και την επεξεργασία των ΑΗΗΕ·
Αποσκοπεί στη μείωση του διοικητικού φόρτου απαιτώντας την εναρμόνιση των εθνικών μητρώων ΗΗΕ και του μορφότυπου υποβολής εκθέσεων, ενισχύοντας έτσι την εσωτερική αγορά της ΕΕ.