Η παγκόσμια ξηρασία απειλεί τον εφοδιασμό τροφίμων και την παραγωγή ενέργειας
Τον Ιούλιο του 2024, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες έφθασαν σε πρωτοφανή επίπεδα, σπάζοντας ιστορικά ρεκόρ κατά μέσο όρο 17,16 °C. Αυτή η ακραία θερμότητα οδήγησε τα εδαφικά ύδατα να εξατμιστούν, αφήνοντας τη βλάστηση και τη βιοποικιλότητα πιο εύθραυστη και υπό πίεση σε πολλές περιοχές του κόσμου. Αυτό, σε συνδυασμό με τα ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα βροχής, προκάλεσε μεγάλες λεκάνες απορροής ποταμών όπως ο Αμαζόνιος, η La Plata και το Zambezi να έχουν χαμηλότερες από τις κανονικές ροές νερού, επηρεάζοντας τις οικονομίες και τα ευρύτερα οικοσυστήματα στα οποία αποτελούν μέρος.
Ένας σπάνιος συνδυασμός τριών σημαντικών κλιματικών παραγόντων — του El Niño, της θετικής φάσης του διπολικού Ινδικού Ωκεανού και της θερμής φάσης του Τροπικού Βόρειου Ατλαντικού — έχει συμβάλει, μαζί με την κλιματική αλλαγή, στην εντατικοποίηση των συνθηκών ξηρασίας στη Νότια Αμερική, τη νότια Αφρική και τμήματα της Μεσογείου και της Ανατολικής Ευρώπης.
Περιοχές όπου οι κλιματικές ανωμαλίες ήταν πιο σοβαρές
Η επισκόπηση της παγκόσμιας ξηρασίας — Σεπτέμβριος 2024, που δημοσιεύθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (JRC), δείχνει τη σοβαρότητα αυτών των ανωμαλιών θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων.
Αρκετές περιοχές του κόσμου έχουν βιώσει πολύ έντονες ανωμαλίες θερμών θερμοκρασιών. Τον Ιούλιο του 2024, αυτές οι ανωμαλίες ξεπέρασαν τους 3 °C στη βορειοδυτική Βόρεια Αμερική, τον ανατολικό Καναδά, τη Μεσόγειο, την ανατολική Ευρώπη, τη νοτιοανατολική και κεντρική Αφρική, το Ιράν, τη δυτική και κεντρική Ρωσία, την Ιαπωνία και την Ανταρκτική.
Κατά την περίοδο Αυγούστου 2023 — Ιουλίου 2024, ανιχνεύθηκαν συνολικά 52 μεμονωμένα παρατεταμένα μετεωρολογικά φαινόμενα ξηρασίας, με τα κυριότερα και μακροβιότερα φαινόμενα να είναι πάνω από τη Νότια Αμερική, την Κεντρική και Ανατολική Ασία, την Κεντρική Αφρική και τη Βόρεια Αμερική.
Οι επιπτώσεις της ξηρασίας στη γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια
Οι ξηρασίες, μαζί με τους καύσωνες και τις θερμές περιόδους, επηρέασαν την παραγωγικότητα των καλλιεργειών σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης, της Νότιας Αφρικής, της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Οι γεωργοί σε περιοχές που πλήττονται από παρατεταμένες ξηρασίες αντιμετωπίζουν μειωμένες αποδόσεις καλλιεργειών και αποτυχίες καλλιεργειών, με πιθανές επιπτώσεις στο εισόδημα και τις τοπικές οικονομίες. Οι επιπτώσεις αυτές είναι ιδιαίτερα έντονες σε περιοχές χωρίς βιώσιμα αρδευτικά συστήματα ή άμεση πρόσβαση σε γλυκό νερό.
Οι ακραίες συνθήκες ξηρασίας έχουν ωθήσει εκατομμύρια ανθρώπους από το άγχος των τροφίμων σε επίπεδα κρίσης σε πολλές περιοχές του κόσμου. Με λιγότερα διαθέσιμα τρόφιμα, οι ευάλωτοι πληθυσμοί θα εκτεθούν περαιτέρω στην πείνα και τον υποσιτισμό. Στη Νότια Αφρική, εκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να χρειαστούν επισιτιστική βοήθεια τους επόμενους μήνες.
Οι επιπτώσεις της ξηρασίας στην ενέργεια και τις μεταφορές
Τα ποτάμια, οι λίμνες και οι δεξαμενές νερού ξηραίνονται ως αποτέλεσμα του συνδυασμού παρατεταμένης έλλειψης βροχής και υψηλής εξάτμισης που προκαλείται από τις υψηλές θερμοκρασίες.
Στη Νότια Αμερική, ποτάμια όπως ο Αμαζόνιος βρίσκονται σε ανησυχητικά χαμηλά επίπεδα νερού, απειλώντας τη γεωργία, την παροχή πόσιμου νερού, τις μεταφορές και την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Στη νότια Αφρική, η πολύ χαμηλή ροή νερού του ποταμού Zambezi — μια κρίσιμη πηγή υδροηλεκτρικής ενέργειας για αρκετές χώρες — έχει προκαλέσει ελλείψεις ενέργειας και διακοπές ρεύματος, με αρκετές έμμεσες συνέπειες.
Οι σοβαρές ελλείψεις νερού στο Μαρόκο, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Νότια Αφρική αναγκάζουν τις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν περιορισμούς στη χρήση νερού. Στη λεκάνη του Νείλου και σε ορισμένα μέρη της Νότιας Αμερικής, οι διαμάχες για τα δικαιώματα του νερού αποτελούν ήδη πιεστική ανησυχία.
Πρόβλεψη ξηρασίας: επείγουσα ανάγκη για ανθρωπιστική στήριξη και μέτρα προσαρμογής
Η Κεντρική Αφρική και η Βόρεια Ευρώπη μπορεί να βιώσουν συνθήκες πιο υγρές από τον μέσο όρο τους επόμενους μήνες, αλλά η γενική τάση δείχνει ότι οι ξηρές και θερμότερες συνθήκες θα επιμείνουν σε πολλές από τις πληγείσες περιοχές, μειώνοντας περαιτέρω τις ροές των ποταμών και καταπονώντας τους υδάτινους πόρους.
Υπό το πρίσμα της επιδείνωσης των συνθηκών ξηρασίας, η διεθνής συνεργασία και οι έγκαιρες παρεμβάσεις είναι ζωτικής σημασίας για τη στήριξη του πληθυσμού σε ορισμένες από τις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο. Απαιτείται επείγουσα επισιτιστική βοήθεια, ιδίως στη νότια Αφρική, όπου πάνω από 30 εκατομμύρια άνθρωποι προβλέπεται να χρειαστούν βοήθεια μεταξύ Οκτωβρίου 2024 και Μαρτίου 2025.
Τα συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης, όπως η παρακολούθηση της ξηρασίας, μπορούν να παράσχουν στους γεωργούς και στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στοιχεία για τη στήριξη και την επιτάχυνση της πρόβλεψης και της αντιμετώπισης της ξηρασίας. Η χρήση ανθεκτικών στην ξηρασία καλλιεργειών που χρησιμοποιούν λιγότερο νερό και αντέχουν καλύτερα στη θερμότητα μπορεί να συμβάλει στη μείωση των απωλειών, ειδικά όταν συνδυάζονται με τεχνικές αγροδασοπονίας, καλλιέργειας και αμειψισποράς.
Η αποτελεσματική διαχείριση των υδάτων (συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της μείωσης της απώλειας νερού σε όλους τους αγωγούς του δικτύου), η βελτίωση των βιώσιμων συστημάτων άρδευσης και οι επενδύσεις στη συγκομιδή και την αφαλάτωση των όμβριων υδάτων μπορούν να συμβάλουν στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας των υδάτων.
Ιστορικό
Η επισκόπηση της παγκόσμιας ξηρασίας — Σεπτέμβριος 2024 βασίζεται στην τελευταία ανάλυση του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (JRC) και χρησιμοποιεί δεδομένα από τα Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια Παρατηρητήρια Ξηρασίαςπου αποτελούν μέρος της Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών του Copernicus. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης πληροφορίες από άλλα εργαλεία παρακολούθησης του κλίματος και της ξηρασίας.