Η καλλιέργεια μανιταριών είναι ο καλύτερος τρόπος ανακύκλωσης αποβλήτων ταχείας μόδας
Τα περισσότερα είδη ένδυσης και οικιακά κλωστοϋφαντουργικά απόβλητα εξακολουθούν να παραμένουν αδιαχώριστα, ενώ η μόδα οδηγεί σε σημαντικές αυξήσεις στα ανεπιθύμητα προϊόντα. Από το 2025, τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να διαχωρίζουν τα απόβλητα κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων βάσει της οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα — αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα παρά την εν λόγω νομοθεσία.
Οι επιλογές περιλαμβάνουν τη διενέργεια εκτεταμένης διαλογής και διαχωρισμού ή την ανακύκλωση μεικτών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σε νέα προϊόντα. Ωστόσο, υπάρχει έλλειψη εμπορικά βιώσιμων τεχνολογιών για χρήση σε μεικτή ανακύκλωση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.
Μια ανασκόπηση 27 ερευνητικών εργασιών εντόπισε τα ακόλουθα προϊόντα που προσφέρουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης αυτών των αποβλήτων:
- Σύνθετο υλικό με βάση μύκητες (μυκηλίου) για θερμομόνωση. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί π.χ. για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης του σπιτιού ως πράσινο δομικό υλικό ή για τη βελτίωση της θερμικής απόδοσης σε βιομηχανικές διεργασίες και μηχανικά συστήματα·
- Βιοέλαιο και τερεφθαλικό οξύ (TPA). Οι ουσίες αυτές χρησιμοποιούνται στη χημική παραγωγή για τη δημιουργία πλαστικών, ρητινών, σύνθετων υλικών και χρωμάτων, με την TPA να αποτελεί πρόδρομο του τερεφθαλικού πολυαιθυλενίου (PET· ένας πολυεστέρας που χρησιμοποιείται ευρέως στον ιματισμό, τη συσκευασία, και την κατασκευή)
- Σύνθετα υλικά ενισχυμένα με υφαντικές ύλες για χρήση στις κατασκευές —για παράδειγμα, για τη μετασκευή υφιστάμενων κτιρίων ή για χρήση στη θέση παραδοσιακών μπλοκ σκυροδέματος ενισχυμένων με χάλυβα ως σκληρότερο, ελαφρύτερο και ανθεκτικότερο δομικό υλικό·
- Ίνες βαμβακιού και νάιλον, μονομερή σπαντέξ (μόρια για την παραγωγή σπαντέξ) και τερεφθαλικό δις(2-υδροξυαιθύλιο) (BHET· ένωση που μπορεί να παράγει πολυμερή για πολυάριθμες εφαρμογές, όπως ρητίνες, αφρούς και βιοπλαστικά). Αυτές οι ίνες θα μπορούσαν επίσης να ανακυκλωθούν ξανά σε κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, κλείνοντας τον βρόχο ανακύκλωσης.
Οι ερευνητές υπολόγισαν πόσο κοντά θα ήταν κάθε χρήση σε μια ιδανική λύση, χρησιμοποιώντας τέσσερα κριτήρια —περιβαλλοντικά, οικονομικά, τεχνικά, κοινωνικά— και αξιολόγησαν κάθε επιλογή. Βρήκαν ότι το μονωτικό υλικό με βάση τους μύκητες είχε το μεγαλύτερο μελλοντικό δυναμικό ανάπτυξης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την καλλιέργεια του Pleurotus pulmonarius,ενός τύπου μανιταριού στρειδιού, σε μείγμα αγροβιομηχανικών αποβλήτων και ανακυκλωμένων υφασμάτων εδάφους.
Η επιλογή αυτή ήρθε στην κορυφή επειδή η διαδικασία παραγωγής του υλικού είναι καλά μελετημένη και απλή, έχει τόσο υψηλή οικονομική βιωσιμότητα όσο και δυναμικό αγοράς και, καθώς μπορεί να παραχθεί από ευρύ φάσμα αποβλήτων και υποπροϊόντων, έχει σημαντικά πιθανά περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα.
Η μόνωση που καλλιεργείται σε υπόστρωμα μεικτών υφασμάτων με τη χρήση μυκηλίου προσφέρει μια πιθανή λύση στο πλαίσιο της στρατηγικής για ένα βιώσιμο δομημένο περιβάλλον,η οποία προωθεί τη χρήση νέων υλικών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και κυκλικών υλικών.
Ωστόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το σύνθετο υλικό που αναλύθηκε στην εργασία έχει σημαντικά φτωχότερη (υψηλότερη) θερμική αγωγιμότητα από τις υπάρχουσες εναλλακτικές λύσεις όπως το πολυστυρένιο και έτσι αυτό θα πρέπει να είναι ένας τομέας εστίασης για μελλοντική έρευνα για τη βελτιστοποίηση του προϊόντος και τη διερεύνηση των εφαρμογών του.
Βρήκαν τη δεύτερη καλύτερη επιλογή να είναι σύνθετα ενισχυμένα με υφάσματα, ακολουθούμενη από BHET, spandex, βαμβάκι και νάιλον και τελικά βιο-λάδι και TPA.
Τα δύο τελευταία προϊόντα αξιολογήθηκαν υψηλά ως προς την τεχνική ετοιμότητα και την ανταγωνιστικότητα της αγοράς, αλλά χαμηλότερα ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις (λόγω του υψηλού δυναμικού υπερθέρμανσης του πλανήτη (GWP) των διαδικασιών που απαιτούνται για την παραγωγή τους, το οποίο είναι έως και 3 φορές μεγαλύτερο από εκείνο της παραγωγής αργού πετρελαίου).
Σύμφωνα με την ανάλυση, το σύνθετο ενισχυμένο με κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα παρουσίασε καλές τεχνικές επιδόσεις και λογικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις, αλλά κακές οικονομικές επιδόσεις.
Με τις ξεχωριστές συλλογές κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων να πραγματοποιούνται πλέον σε ολόκληρη την ΕΕ, το έργο έχει προφανή πολιτική σημασία. Εκτός από την προαναφερθείσα οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση των αποβλήτων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων εμπίπτει στις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες πολιτικής, όπως η στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα.
Η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στην ανακύκλωση σημαντικής ποσότητας κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην αγορά της ΕΕ έως το 2030 και οι προτάσεις αποσκοπούν στην άσκηση της πολιτικής διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας —αυτό θα απαιτούσε από τους κατασκευαστές να εποπτεύουν ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων τους.
Με περιορισμένες τεχνολογικές επιλογές για την ανακύκλωση των αποβλήτων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων μετά την κατανάλωση, η έρευνα αυτή παρέχει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με το πού θα μπορούσαν να κατευθυνθούν καλύτερα οι πόροι. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν εργασίες πριν από την έναρξη πιλοτικών μελετών. Οι ερευνητές συμβουλεύουν την επανεξέταση των τεχνικών ιδιοτήτων των υλικών με βάση το μυκήλιο, καθώς και πιο λεπτομερείς οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές εκτιμήσεις.
Αριθ. αναφοράς:
Valtere, M., Bezrucko, T., Liberova, V. και Blumberga, D., 2025. Ανακύκλωση σύμμεικτων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων μετά την κατανάλωση: ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη προϊόντων. Rigas Tehniskas Universitates Zinatniskie Raksti, 29(1), σ. 323-343. https://reference-global.com/article/10.2478/rtuect-2025-0023 (στα αγγλικά)