Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τον χάρτη πορείας της ΕΕ για τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας

Γιατί προτείνει τώρα η Επιτροπή την πλήρη κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας;

Από την έναρξη της αδικαιολόγητης επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η ΕΕ έχει μειώσει σημαντικά τις εξαρτήσεις και τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία. Ως αποτέλεσμα της συντονισμένης δράσης μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU που δρομολογήθηκε το 2022, και της ενισχυμένης ενεργειακής διπλωματίας της ΕΕ με διεθνείς εταίρους, οι εισαγωγές φυσικού αερίου (ΥΦΑ και αγωγών) από τη Ρωσία μειώθηκαν σημαντικά από 45% το 2021 σε 19% το 2024. Έχουν αντικατασταθεί από προμήθειες από πιο αξιόπιστες πηγές, καθώς και από την αύξηση της καθαρότερης ενέργειας στο σύστημά μας σε συνδυασμό με συντονισμένες προσπάθειες για τη μείωση της περιττής χρήσης ενέργειας.

Οι προβλέψεις δείχνουν περαιτέρω μείωση στο 13% το 2025 με το τέλος της διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας. Χάρη στις κυρώσεις της ΕΕ, οι ρωσικές εισαγωγές πετρελαίου έχουν επίσης συρρικνωθεί, από 27% στις αρχές του 2022 σε 3% τώρα.

Επιπλέον, οι κυρώσεις έχουν απαγορεύσει πλήρως τις εισαγωγές ρωσικού άνθρακα στην ΕΕ και απαγόρευσαν την επαναφόρτωση φορτίων σε λιμένες της ΕΕ που μεταφέρουν υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) από τη Ρωσία.

Όσον αφορά τα πυρηνικά, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας που εκμεταλλεύονται πυρηνικούς αντιδραστήρες ρωσικού σχεδιασμού έχουν υπογράψει συμβάσεις για πυρηνικά καύσιμα που παράγονται από προμηθευτές εναλλακτικούς προς τη Ρωσία.

Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU και των κυρώσεων, ο ρωσικός εφοδιασμός με φυσικό αέριο, πετρέλαιο και πυρηνική ενέργεια εξακολουθεί να αποτελεί μέρος του ενεργειακού μείγματος της ΕΕ. Αυτό θέτει σε κίνδυνο την ασφάλειά μας, καθώς και την ανταγωνιστικότητά μας.

Το 2024 η ΕΕ εισήγαγε 52 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου (32 bcm μέσω αγωγού και 20 bcm μέσω ΥΦΑ), καθώς και 13 εκατομμύρια τόνους αργού πετρελαίου και περισσότερους από 2800 τόνους ισοδύναμου ουρανίου σε εμπλουτισμένη μορφή ή σε μορφή καυσίμου. Πέρυσι, δέκα κράτη μέλη εισήγαγαν ρωσικό φυσικό αέριο, τρία κράτη μέλη εισήγαγαν ρωσικό πετρέλαιο και έξι κράτη μέλη εισήγαγαν υπηρεσίες εμπλουτισμένου ουρανίου ή ουρανίου από τη Ρωσία.

Αν και μειωμένες, οι εξαγωγές ενέργειας προς την ΕΕ αποτελούν πηγή εισοδήματος για το ρωσικό κράτος και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση των βάναυσων πολεμικών ενεργειών του. Για τον λόγο αυτό, απαιτείται περαιτέρω δράση της ΕΕ για την προώθηση της ανεξαρτησίας της ΕΕ από τη Ρωσία. Μειώνοντας τους κινδύνους οπλοποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού από τη Ρωσία, η προτεινόμενη σταδιακή κατάργηση του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και της πυρηνικής ενέργειας από τη Ρωσία θα ενισχύσει περαιτέρω την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ και θα συμβάλει στη σταθεροποίηση των αγορών ενέργειας και των τιμών.

Ποια είναι τα προτεινόμενα συγκεκριμένα μέτρα και πότε θα εγκριθούν;

Ο χάρτης πορείας καθορίζει εννέα συγκεκριμένες δράσεις για μια συντονισμένη και σταδιακή προσέγγιση της σταδιακής κατάργησης του ρωσικού ενεργειακού εφοδιασμού. Τον επόμενο μήνα θα ακολουθήσουν νομοθετικές προτάσεις που θα καλύπτουν το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και την πυρηνική ενέργεια.

Όσον αφορά το φυσικό αέριο, η επικείμενη νομοθεσία θα ενισχύσει τη διαφάνεια στις αγορές ενέργειας, διασφαλίζοντας την ιχνηλασιμότητα του ρωσικού φυσικού αερίου. Στη συνέχεια, θα αντιμετωπίσει σταδιακά τις εναπομένουσες εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ.

Πρώτον, θα εισαγάγει απαγόρευση όλων των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου (τόσο αγωγών όσο και ΥΦΑ) στο πλαίσιο νέων συμβάσεων και υφιστάμενων συμβάσεων άμεσης παράδοσης, η οποία θα τεθεί σε ισχύ έως το τέλος του 2025. Το μέτρο αυτό θα διασφαλίσει ότι ήδη έως το τέλος του τρέχοντος έτους η ΕΕ θα μειώσει κατά το ένα τρίτο τις εναπομένουσες προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου.

Δεύτερον, θα έχει ως στόχο την αντιμετώπιση όλων των υπόλοιπων εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου (τόσο αγωγών όσο και ΥΦΑ) με σκοπό τη σταδιακή κατάργησή τους έως το τέλος του 2027. Η Επιτροπή θα μεριμνήσει για τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων κρατών μελών και θα διασφαλίσει ότι οι προτάσεις θα βασίζονται σε επαρκή εκτίμηση των νομικών και οικονομικών επιπτώσεων, ώστε να παρέχεται η αναγκαία βεβαιότητα στις εταιρείες.

Όσον αφορά την πυρηνική, οι προτάσεις θα περιλαμβάνουν μέτρα για τις ρωσικές εισαγωγές εμπλουτισμένου ουρανίου, καθώς και περιορισμούς στις νέες συμβάσεις προμήθειας ουρανίου, εμπλουτισμένου ουρανίου και άλλων πυρηνικών υλικών που προέρχονται από τη Ρωσία, οι οποίες έχουν συνυπογραφεί από τον Οργανισμό Εφοδιασμού της Ευρατόμ (ESA). Προβλέπεται επίσης μια νέα πρωτοβουλία για τη διασφάλιση του εφοδιασμού με ιατρικά ραδιοϊσότοπα και την τόνωση της εγχώριας παραγωγής.

Τέλος, όσον αφορά το πετρέλαιο, ο χάρτης πορείας καθορίζει νέες δράσεις για την αντιμετώπιση του σκιώδους στόλου μέσω του οποίου η Ρωσία παρακάμπτει τις κυρώσεις και το διεθνές ανώτατο όριο τιμών του πετρελαίου. Η Επιτροπή θα εντείνει τις διπλωματικές της προσπάθειες, καθώς και τη συνεργασία της με τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό, και θα αρχίσει να εργάζεται για τις θαλάσσιες αποστολές στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ.

Τα κράτη μέλη θα κληθούν να καταρτίσουν εθνικά σχέδια για τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου, της πυρηνικής ενέργειας και του πετρελαίου σε επίπεδο ΕΕ εντός συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων. Τα σχέδια αυτά θα επιτρέψουν να ληφθούν υπόψη οι εθνικές ιδιαιτερότητες και οι ανάγκες διαφοροποίησης κάθε κράτους μέλους, ώστε η σταδιακή κατάργηση να πραγματοποιηθεί με συντονισμένο και ορθά διαχειριζόμενο τρόπο. 

Ποιος θα είναι ο αντίκτυπος στην ασφάλεια του εφοδιασμού της ΕΕ και στις τιμές της ενέργειας;

Η χρήση του ενεργειακού εφοδιασμού ως όπλου από τη Ρωσία έχει επηρεάσει άμεσα τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, προκαλώντας πρωτοφανείς κινδύνους για την ασφάλεια και αστάθεια στις αγορές ενέργειας.

Οι δράσεις που παρουσιάζονται στον χάρτη πορείας θα αναπτυχθούν σταδιακά με την πάροδο του χρόνου και με συντονισμένο τρόπο με τα κράτη μέλη, λαμβανομένων υπόψη των εθνικών ιδιαιτεροτήτων όσον αφορά τις ανάγκες εφοδιασμού και τις εναλλακτικές λύσεις. Η προσέγγιση αυτή θα συμβάλει στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στις τιμές, στη σταθεροποίηση των αγορών μέσω ασφαλών και προβλέψιμων εναλλακτικών προμηθειών και στην παροχή ασφάλειας δικαίου. Όλα τα προτεινόμενα μέτρα θα συνοδεύονται από συνεχείς προσπάθειες για την εξασφάλιση εναλλακτικού εφοδιασμού, μεταξύ άλλων μέσω της συγκέντρωσης της ζήτησης, και τη βελτιστοποίηση της χρήσης των υφιστάμενων υποδομών φυσικού αερίου. Θα υποστηριχθούν επίσης από τους στόχους της ΕΕ για καθαρή μετάβαση.

Ο στενός συντονισμός μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών για την προετοιμασία της λήξης της συμφωνίας διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας τον Δεκέμβριο του 2024 απέδειξε ότι οι συντονισμένες προπαρασκευαστικές δράσεις, οι προσπάθειες διαφοροποίησης και η σταδιακή προσέγγιση για τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διατήρηση της ασφάλειας του εφοδιασμού και τη διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών, καθώς και της προβλεψιμότητας της αγοράς.