Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τη δέσμη μέτρων για τα απανθρακοποιημένα αέρια και το υδρογόνο
Με ποιον τρόπο η αναθεωρημένη νομοθεσία θα επιτρέψει τη διασυνοριακή εμπορία ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και πώς θα διευκολύνει την πρόσβασή τους στην αγορά;
Ο αναθεωρημένος κανονισμός και η αναθεωρημένη οδηγία για την αγορά αερίου θα βελτιώσουν σημαντικά την πρόσβαση στην αγορά και σε υποδομές για τα ανανεώσιμα αέρια, τα αέρια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και το υδρογόνο, συμβάλλοντας στη μείωση των εκπομπών σε ολόκληρο τον τομέα της ενέργειας. Ειδικότερα, θα διασφαλίσει τη σύνδεση και την πρόσβασή τους στο υφιστάμενο δίκτυο αερίου και θα δώσει τη δυνατότητα εκπτώσεων στα διασυνοριακά τιμολόγια και στα τιμολόγια έγχυσης για τα καθαρότερα αυτά αέρια. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να έχουν φθηνότερη ροή ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών μέσω του συστήματος, καθώς οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές μπορούν να αποφασίσουν να εφαρμόσουν εκπτώσεις σε διάφορα τιμολόγια δικτύου. Το κανονιστικό πλαίσιο διασφαλίζει ότι τα ανανεώσιμα αέρια και τα αέρια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών έχουν την απαιτούμενη πρόσβαση στην αγορά και μπορούν εύκολα να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
Για να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της αγοράς, οι νέοι κανόνες θεσπίζουν κοινά πρότυπα για την ποιότητα του αερίου που μπορεί να διέλθει μεταξύ των κρατών μελών. Οι διαχειριστές μεταφοράς υποχρεούνται να αποδέχονται αέριο με περιεκτικότητα σε υδρογόνο έως 2 %, ενώ παρέχεται επίσης η δυνατότητα εθελοντικών συμφωνιών για μείγματα υψηλότερης περιεκτικότητας. Καθιερώνεται μηχανισμός επίλυσης διαφορών για τις περιπτώσεις στις οποίες προκύπτουν διαφωνίες μεταξύ διαχειριστών γειτονικών συστημάτων μεταφοράς σχετικά με την ποιότητα του αερίου που είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν. Ωστόσο, η ποιότητα του αερίου πρέπει να παρακολουθείται στενά. Οι κανόνες αυτοί θα εξασφαλίσουν ότι η απόκλιση στην ποιότητα του φυσικού αερίου δεν θα αποτελέσει εμπόδιο στο διασυνοριακό εμπόριο. Αυτό συνάδει με τη στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο του Ιουλίου του 2020, δεδομένου ότι αντικατοπτρίζεται η προτεραιότητα χρήσης του υδρογόνου στην καθαρή του μορφή.
Το αναθεωρημένο πλαίσιο καθορίζει επίσης διαδικασία για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τις πρακτικές πτυχές της εφαρμογής, δηλαδή για την εξασφάλιση χρηματοδότησης και την εξεύρεση τεχνικών λύσεων, με σαφείς ρόλους για τις επιχειρήσεις και τις ρυθμιστικές αρχές.
Η δέσμη αυτή θα καταργήσει σταδιακά το ορυκτό αέριο από την αγορά της ΕΕ;
Η δέσμη μέτρων, αν και λαμβάνει υπόψη τον μεταβατικό ρόλο του ορυκτού αερίου, δημιουργεί το πλαίσιο για τη σταδιακή κατάργησή του, επιτρέποντας την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων αερίων και των αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στο ενεργειακό σύστημα. Η υιοθέτηση αυτών των καθαρότερων αερίων θα είναι καθοριστική προκειμένου να επιτύχει η ΕΕ τους κλιματικούς της στόχους για το 2030 και την κλιματική της ουδετερότητα έως το 2050.
Το σημαντικότερο είναι ότι με τη μεταρρύθμιση θα αποφευχθούν φαινόμενα εγκλωβισμού και εγκατάλειψης παγίων στοιχείων, με τη θέσπιση χρονικού ορίου για τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις αερίου. Ειδικότερα, οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις για ορυκτό αέριο που δεν υπάγεται σε περιορισμούς δεν θα πρέπει να διαρκούν πέραν του 2049. Με τον τρόπο αυτό θα αποφευχθεί ο εγκλωβισμός της Ευρώπης στις εισαγωγές ορυκτού αερίου, ενώ παράλληλα θα παρασχεθούν κίνητρα για τη χρήση ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, κυρίως εγχώριας παραγωγής, και, ως εκ τούτου, θα ενισχυθεί η ενεργειακή μας ασφάλεια.
Πώς η αναθεωρημένη νομοθεσία για το αέριο θα επηρεάσει τις τιμές και θα προστατεύσει το ευρωπαϊκό καταναλωτικό κοινό;
Η αναθεωρημένη νομοθεσία για το αέριο ενισχύει τα δικαιώματα και την προστασία του καταναλωτικού κοινού, αντικατοπτρίζοντας τα οφέλη που υφίστανται ήδη στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Οι καταναλωτές και οι καταναλώτριες θα λαμβάνουν σαφέστερες πληροφορίες για τις συμβάσεις και τους λογαριασμούς, ενώ η αλλαγή προμηθευτή θα είναι ταχύτερη και ευκολότερη. Θα έχουν επίσης καλύτερη πρόσβαση σε εργαλεία που βοηθούν στη σύγκριση των τιμών και στη δίκαιη, ακριβή και διαφανή τιμολόγηση, ώστε να μπορούν να επιλέγουν την καλύτερη προσφορά. Με σαφέστερη ενημέρωση και ενισχυμένη προστασία, οι καταναλωτές και οι καταναλώτριες, και ιδίως οι πλέον ευάλωτοι και όσοι πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια, θα είναι σε θέση να στραφούν ευκολότερα σε πιο βιώσιμες λύσεις θέρμανσης.
Η αναθεωρημένη νομοθεσία παρέχει επίσης στο καταναλωτικό κοινό καλύτερη πρόσβαση σε δεδομένα και σε νέες έξυπνες τεχνολογίες για την ευκολότερη παρακολούθηση της κατανάλωσης. Επιπλέον, σε περίπτωση κρίσης στις τιμές του φυσικού αερίου, τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα για την προστασία των καταναλωτών και των καταναλωτριών και για τη διασφάλιση της πρόσβασής τους σε οικονομικά προσιτή ενέργεια και σε βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, μεταξύ άλλων με παρεμβάσεις στις τιμολογιακές πρακτικές για την προστασία του καταναλωτικού κοινού από υπερβολικά υψηλές τιμές.
Με ποιον τρόπο η δέσμη μέτρων θα στηρίξει την ανάπτυξη υποδομών υδρογόνου;
Το νέο πλαίσιο για το υδρογόνο που θεσπίστηκε με την εν λόγω μεταρρύθμιση της αγοράς φυσικού αερίου διασφαλίζει ότι το υδρογόνο θα μεταφέρεται με οικονομικά αποδοτικό τρόπο από περιοχές όπου μπορεί να παραχθεί εύκολα στους βιομηχανικούς πελάτες που το χρειάζονται. Εξορθολογίζει τις διαδικασίες σχεδιασμού δικτύων, ενώ παράλληλα προάγει τον διασυνοριακό συντονισμό.
Σε εθνικό επίπεδο, όλοι οι διαχειριστές δικτύων μεταφοράς υδρογόνου πρέπει να υποβάλουν δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του δικτύου και να το επικαιροποιούν ανά διετία, κατόπιν διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Κάθε κράτος μέλος θα διαθέτει ενιαίο πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύων για το υδρογόνο ή, κατ’ επιλογή, κοινό πρόγραμμα για το φυσικό αέριο και το υδρογόνο, όπου οι ειδικές ανάγκες του τομέα του υδρογόνου θα προσδιορίζονται και θα αντιμετωπίζονται χωριστά. Ενθαρρύνεται επίσης ο ισχυρότερος συντονισμός του σχεδιασμού των υποδομών μεταξύ των τομέων της ηλεκτρικής ενέργειας, του υδρογόνου και του αερίου. Όσον αφορά την ανάπτυξη του δικτύου διανομής, η νομοθεσία διασφαλίζει ότι οι διαχειριστές θα υποβάλλουν πρόγραμμα ανάπτυξης του δικτύου ανά τετραετία.
Εκτός από τα εθνικά προγράμματα ανάπτυξης δικτύων, ένα ξεχωριστό διενωσιακό δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύων για το υδρογόνο θα παρέχει την αναγκαία διαφάνεια όσον αφορά τις ανάγκες για υποδομές. Την κατάρτισή του θα αναλάβει μια νέα, ανεξάρτητη ένωση της ΕΕ που συγκεντρώνει τους διαχειριστές δικτύων μεταφοράς υδρογόνου και ονομάζεται ΕΔΔΔΥ (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Δικτύων Υδρογόνου). Αυτό θα συμβάλει στην προώθηση ειδικών υποδομών υδρογόνου και στην καλύτερη ευθυγράμμισή τους με τα εθνικά προγράμματα. Για να διασφαλιστεί η ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος και να συμβάλει στην οικονομικά αποδοτική ανάπτυξη υποδομών, το ΕΔΔΔΥ, το ΕΔΔΣΜ-ηλ και το ΕΔΔΣΜ-αερίου θα συνεργαστούν για την επίτευξη ολοκληρωμένου σχεδιασμού δικτύων σε επίπεδο ΕΕ, με κοινά σενάρια στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας, του υδρογόνου και του αερίου.
Η μεταρρύθμιση καθιερώνει επίσης τον σχεδιασμό της αγοράς υδρογόνου στην Ευρώπη με σταδιακή εφαρμογή κανόνων σε δύο φάσεις, πριν και μετά το 2033. Κατά τη φάση ανάπτυξης θα εφαρμοστεί μόνο ένα απλουστευμένο πλαίσιο, ενώ θα παρέχεται ήδη σαφής εικόνα σχετικά με τους μελλοντικούς κανόνες για μια ανεπτυγμένη αγορά υδρογόνου. Οι διατάξεις αυτές καλύπτουν ιδίως την πρόσβαση σε υποδομές υδρογόνου, τον διαχωρισμό των δραστηριοτήτων παραγωγής και μεταφοράς υδρογόνου («αποδεσμοποίηση») και τον καθορισμό τιμολογίων.
Πώς θα λειτουργήσει στην πράξη το σύστημα πιστοποίησης για το υδρογόνο χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και για τα συνθετικά καύσιμα;
Με τη μεταρρύθμιση θεσπίζεται επίσης σύστημα πιστοποίησης για τα αέρια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου, το οποίο συμπληρώνει την πιστοποίηση των ανανεώσιμων αερίων και του υδρογόνου βάσει της οδηγίας για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Χάρη σε αυτό θα εξασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού και συνέπεια στην αξιολόγηση του πλήρους αποτυπώματός τους όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και θα δοθεί στα κράτη μέλη και στο καταναλωτικό κοινό η δυνατότητα να τις συγκρίνουν αποτελεσματικά και να εξετάσουν τη συμπερίληψή τους στο ενεργειακό τους μείγμα. Οι κανόνες πιστοποίησης θα ισχύουν τόσο για τις εισαγωγές όσο και για την εγχώρια παραγωγή, προκειμένου να εξασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού και να αποφευχθεί η διαρροή άνθρακα. Το σύστημα αντικατοπτρίζει το σύστημα που χρησιμοποιείται για την πιστοποίηση των βιοκαυσίμων.
Η Επιτροπή αξιολογεί και αναγνωρίζει τα λεγόμενα εθελοντικά καθεστώτα για την πιστοποίηση των καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ως εκ τούτου, οι παραγωγοί καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών μπορούν να βασίζονται σε ένα καθιερωμένο σύστημα πιστοποίησης από τρίτα μέρη, τα εθελοντικά καθεστώτα, δηλαδή διεθνείς εταιρείες με πάνω από δεκαετή πείρα στην πιστοποίηση βιοκαυσίμων, βιομάζας και άλλων προϊόντων παγκοσμίως. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να κάνουν δεκτά τα αποδεικτικά στοιχεία από τα εθελοντικά συστήματα που αναγνωρίζονται από την Επιτροπή.
Σύμφωνα με την αναθεωρημένη νομοθεσία, το υδρογόνο χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών ορίζεται ως καύσιμο που επιτυγχάνει μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 70 % σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα. Η ακριβής μεθοδολογία για την αξιολόγηση των εκπομπών του υδρογόνου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών θα αναπτυχθεί μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξης που θα κατατεθεί έως το τέλος του 2024.
Πώς θα βελτιώσει η νομοθεσία την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης;
Με βάση τα διδάγματα από την ενεργειακή κρίση, η μεταρρύθμιση ενισχύει το υφιστάμενο πλαίσιο αλληλεγγύης για την εξασφάλιση του εφοδιασμού όλων των κρατών μελών. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όταν υπάρχει σοβαρή έλλειψη αερίου, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να παρέχουν αέριο αλληλεγγύης στα κράτη μέλη που έχουν ανάγκη. Οι υφιστάμενοι κανόνες για τον εν λόγω μηχανισμό αλληλεγγύης έχουν τεθεί σε εφαρμογή, ιδίως όταν δύο κράτη μέλη δεν έχουν υπογράψει διμερή συμφωνία για να συμφωνήσουν σχετικά με τις τεχνικές, νομικές και οικονομικές λεπτομέρειες. Σε περίπτωση που δεν έχουν υπογραφεί διμερείς συμφωνίες, θα εφαρμόζονται προκαθορισμένοι κανόνες αλληλεγγύης σε περιστάσεις έκτακτης ανάγκης, που θα προστατεύουν αυτόματα τους ευάλωτους πελάτες, ιδίως μεταξύ των κρατών μελών που δεν έχουν άμεση σύνδεση.
Οι διαδικασίες διαχείρισης κρίσεων ενισχύθηκαν επίσης με την προσθήκη διασφαλίσεων για τις διασυνοριακές ροές αερίου κατά τη διάρκεια μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης και με τη μείωση της μη απαραίτητης κατανάλωσης.
Εισάγονται επίσης νέοι κανόνες για την κάλυψη αναδυόμενων κινδύνων κυβερνοασφάλειας. Ειδικότερα, η Επιτροπή εξουσιοδοτείται να θεσπίζει ειδικούς κανόνες για την κυβερνοασφάλεια των διασυνοριακών ροών αερίου. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους κινδύνους αυτούς κατά την κατάρτιση των σχεδίων προληπτικής δράσης και των σχεδίων έκτακτης ανάγκης.
Η αναθεωρημένη νομοθεσία θα στηρίξει τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ;
Στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU, η ΕΕ έχει δεσμευτεί να καταργήσει σταδιακά όλες τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία το συντομότερο δυνατόν.
Η εν λόγω νομοθεσία παρέχει στα κράτη μέλη ένα νομικό εργαλείο για να περιορίσουν τις δεσμεύσεις δυναμικότητας για το ρωσικό και το λευκορωσικό αέριο, όταν αυτό επηρεάζει τα ουσιώδη συμφέροντα ασφάλειάς τους. Η πρόσβαση στο ρωσικό και στο λευκορωσικό φυσικό αέριο μπορεί να περιοριστεί στα σύνορά τους και στους τερματικούς σταθμούς ΥΦΑ, βάσει σαφώς καθορισμένων κριτηρίων και κατόπιν διαβούλευσης με τα άλλα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να ζητούν τη γνώμη της Επιτροπής πριν από τη χρήση του μηχανισμού αυτού και να την λαμβάνουν ιδιαιτέρως υπόψη για τη διασφάλιση του ευρωπαϊκού συντονισμού.
Επιπλέον, οι προμήθειες φυσικού αερίου ή ΥΦΑ ρωσικής ή λευκορωσικής προέλευσης θα εξαιρούνται αυτόματα από την πλατφόρμα συγκέντρωσης της ζήτησης και από κοινού αγορών έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025. Στη συνέχεια, η Επιτροπή μπορεί να επιβάλλει πρόσθετους περιορισμούς για μέγιστο διάστημα ενός έτους σε περίπτωση που είναι αναγκαίο για την προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφάλειας ή ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού στα κράτη μέλη. Αυτό θα συμβάλει στη διαφοροποίηση του εφοδιασμού και στη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου στα κράτη μέλη.
Πώς η αναθεωρημένη νομοθεσία θα διευκολύνει τη συγκέντρωση της ζήτησης και τις από κοινού αγορές αερίου και υδρογόνου;
Για την περαιτέρω ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού, με βάση την εμπειρία της ενεργειακής πλατφόρμας της ΕΕ, η μεταρρύθμιση θεσπίζει μόνιμο μηχανισμό για τη συγκέντρωση της ζήτησης και τις από κοινού αγορές αερίου, για εθελοντική χρήση.
Επιπλέον, η Επιτροπή εξουσιοδοτείται να αναπτύξει πιλοτικό μηχανισμό διάρκειας 5 ετών για τη στήριξη της ανάπτυξης της αγοράς υδρογόνου, ώστε να διασφαλιστούν η διαφάνεια της αγοράς, η απανθρακοποίηση και η ασφάλεια του εφοδιασμού.
Ο μηχανισμός αυτός θα βοηθήσει στη σύνδεση των αγοραστών και των προμηθευτών υδρογόνου και θα βελτιώσει τη διαφάνεια της αγοράς υδρογόνου. Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου, ο μηχανισμός θα μπορούσε: να συλλέγει και να επεξεργάζεται δεδομένα της αγοράς· να αξιολογεί τη ζήτηση από τους αγοραστές· να συγκεντρώνει προσφορές από τους προμηθευτές· και να παρέχει πρόσβαση στις γνώσεις αυτές για τους συμμετέχοντες στην αγορά. Η Επιτροπή σχεδιάζει και προετοιμάζει τώρα τον πιλοτικό μηχανισμό με σκοπό να τεθεί σε λειτουργία το 2025.