Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη στρατηγική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Εύξεινο Πόντο
Γιατί είναι σημαντική η περιοχή του Εύξεινου Πόντου;
Ο Εύξεινος Πόντος είναι μια περιοχή με σημαντική γεωστρατηγική σημασία. Ως κρίσιμος σύνδεσμος μεταξύ της Ευρώπης, του Νότιου Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας και της Ανατολικής Μεσογείου, η περιοχή του Εύξεινου Πόντου διαδραματίζει καίριο ρόλο για την ευρωπαϊκή και τη συνολική παγκόσμια ασφάλεια, το διεθνές εμπόριο, την ενέργεια, τις κρίσιμες πρώτες ύλες και την επισιτιστική ασφάλεια (ιδίως τα σιτηρά). Με πληθυσμό περίπου 164 εκατομμυρίων ανθρώπων, τα κράτη που περιβάλλουν τον Εύξεινο Πόντο (εξαιρουμένης της Ρωσίας) παράγουν ΑΕΠ περίπου 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Έχει αναξιοποίητο δυναμικό για οικονομική ανάπτυξη και στρατηγικές οδούς διαμετακόμισης. Η ενίσχυση της συνεργασίας μας και η ενίσχυση των οικονομικών δεσμών θα συμβάλουν στην ανταγωνιστικότητα της περιοχής και της ίδιας της ΕΕ.
Ο Εύξεινος Πόντος είναι, επιπλέον, ένας δυναμικός κόμβος καινοτομίας και πολιτισμού. Οι περιβαλλοντικές προκλήσεις του Εύξεινου Πόντου απαιτούν επίσης ισχυρότερη περιφερειακή συνεργασία —για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, την ανάπτυξη της γαλάζιας οικονομίας και την αύξηση της ανθεκτικότητας των παράκτιων κοινοτήτων στην κλιματική αλλαγή.
Η κρίσιμη σημασία του υπογραμμίζεται από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, ο οποίος έχει κλονίσει τα θεμέλια της βασισμένης σε κανόνες διεθνούς τάξης και έχει αποκαλύψει τα τρωτά σημεία της ευρωπαϊκής και περιφερειακής ασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να αντιμετωπίσουμε ταχέως υβριδικές απειλές, όπως κυβερνοεπιθέσεις, εκστρατείες παραπληροφόρησης και χειραγώγηση πληροφοριών και παρεμβάσεις από το εξωτερικό (FIMI).
Αυτό απαιτεί ισχυρή και συντονισμένη αντίδραση της ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εντείνουμε τις προσπάθειές μας με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, στηρίζοντας τη δημοκρατική ανθεκτικότητα μιας περιοχής ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα και την ευημερία της Ευρώπης και προασπίζοντας τα συμφέροντά μας.
Ποιος είναι ο ρόλος της ΕΕ στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου;
Ο ρόλος και η ευθύνη της ΕΕ στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου αυξάνονται, ιδίως με την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας· και με τη Γεωργία, σε περίπτωση που η χώρα επανέλθει στην πορεία της προς την ΕΕ. Η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ αποτελεί στρατηγική επένδυση για την ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας και ανθεκτικότητας. Η συντονισμένη προσέγγιση με την Τουρκία, εταίρο στρατηγικής σημασίας της ΕΕ και υποψήφια χώρα, είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Ομοίως, η εμβάθυνση των σχέσεων με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν μέσω της συνεργασίας σε στρατηγικούς τομείς αποτελεί σημαντικό στόχο για την ΕΕ.
Μέσω της πολιτικής διεύρυνσης, η ΕΕ συμβάλλει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην περιοχή. Η διεύρυνση προωθεί βασικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, καθώς και νέες ευκαιρίες για επενδύσεις, εμπόριο και περιφερειακή συνεργασία.
Οι χώρες του Εύξεινου Πόντου διατηρούν επίσης σημαντικές εμπορικές σχέσεις με την ΕΕ, η οποία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για τις περισσότερες από αυτές. Η ΕΕ αποτελεί επίσης σημαντική αγορά για τις εξαγωγές τους, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών προϊόντων, της ενέργειας, των μηχανημάτων και του εξοπλισμού. Αρκετές από αυτές τις χώρες επωφελούνται επίσης από συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών με την ΕΕ.
Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για τις περισσότερες χώρες της περιοχής του Εύξεινου Πόντου με συνολικό όγκο εμπορικών συναλλαγών 310 δισ. ευρώ και ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για την Κεντρική Ασία.
Η ΕΕ αξιοποιεί πλήρως το δυναμικό του υφιστάμενου δικτύου εμπορικών συμφωνιών μεταξύ της ΕΕ και των εταίρων της στον Εύξεινο Πόντο (της τελωνειακής ένωσης και των σφαιρικών και σε βάθος ζωνών ελεύθερων συναλλαγών που ισχύουν επί του παρόντος), το οποίο αποτελεί στέρεη βάση για την ανάπτυξη διασυνοριακών αλυσίδων αξίας και την περαιτέρω περιφερειακή εμπορική ολοκλήρωση και έχει ήδη οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών στην περιοχή.
Γιατί μια στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου;
Το σημερινό γεωπολιτικό τοπίο και το τοπίο ασφάλειας αναδιαμορφώθηκαν από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, από τον στρατηγικό ανταγωνισμό, τις ρωγμές, την αστάθεια και τις αβεβαιότητες. Το πλαίσιο αυτό απαιτεί αλλαγή προτύπου στην προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά την περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Απαιτείται ένα οραματικό και ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής που θα διασφαλίζει την ασφάλεια και τη σταθερότητα, τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και τη βελτιωμένη συνδεσιμότητα για την ΕΕ και τους εταίρους της.
Μπορείτε να περιγράψετε τους κύριους τομείς της νέας προσέγγισης;
Δεδομένου του τρέχοντος γεωπολιτικού πλαισίου, η διασφάλιση της ασφάλειας και της προστασίας στην περιοχή βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της στρατηγικής.
Παράλληλα, η νέα στρατηγική προσέγγιση προωθεί την ανάπτυξη και την ενέργεια, καθώς και τις μεταφορές και την ψηφιακή συνδεσιμότητα. Βασικοί τομείς για την οικονομική ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της γαλάζιας οικονομίας και της γεωργίας, αποτελούν επίσης μέρος του νέου οράματος για τη διασφάλιση της πλήρους αξιοποίησης του δυναμικού της περιοχής του Εύξεινου Πόντου. Η τόνωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και η καινοτομία, η έρευνα και οι εξελίξεις που βασίζονται στη γνώση αποτελούν έναν ακόμη βασικό τομέα για τη διασφάλιση της βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης της περιοχής.
Τέλος, είναι σημαντικό να εξοπλιστεί καλύτερα η περιοχή κατά της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, καθώς και κατά της μελλοντικής θωράκισης της περιοχής έναντι των αναδυόμενων προκλήσεων.
Θα υπάρξουν συγκεκριμένες δράσεις που θα επιταχύνουν την υλοποίηση;
Η στρατηγική περιλαμβάνει τρεις εμβληματικές πρωτοβουλίες, οι οποίες αποσκοπούν στην επιτάχυνση της εφαρμογής και στην επίδειξη άμεσης προόδου: τη θαλάσσια ασφάλεια του Εύξεινου Πόντου και τη δημιουργία κόμβου θαλάσσιας ασφάλειας του Εύξεινου Πόντου· ειδικό θεματολόγιο συνδεσιμότητας· και ετοιμότητα των παράκτιων κοινοτήτων και των τομέων της γαλάζιας οικονομίας.
Ποιο θα είναι το επίκεντρο της στρατηγικής όσον αφορά την ασφάλεια στη θάλασσα;
Στο πλαίσιο της εμβληματικής στρατηγικής 1 «Θαλάσσια ασφάλεια του Εύξεινου Πόντου», θα δημιουργηθεί κόμβος θαλάσσιας ασφάλειας του Εύξεινου Πόντου. Η θαλάσσια ασφάλεια στον Εύξεινο Πόντο είναι απαραίτητη για όλους τους τομείς συνεργασίας στην περιοχή, μεταξύ άλλων για τη γαλάζια οικονομία, την αλιεία και τις θαλάσσιες δραστηριότητες, οι οποίες δεν μπορούν τελικά να διαχωριστούν μεταξύ τους. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και την ασφάλεια της ναυτιλίας, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη διαδρόμων μεταφορών που στηρίζουν το εμπόριο. Επιπλέον, η στρατιωτική σύγκρουση και η ρύπανση που σχετίζεται με τον πόλεμο δημιουργούν προκλήσεις για την ασφάλεια και το περιβάλλον που απαιτούν γρήγορα και μακροπρόθεσμα μέτρα για την αποναρκοθέτηση με σκοπό τη μείωση των κινδύνων και της ρύπανσης στον Εύξεινο Πόντο και την προστασία της βιοποικιλότητάς του στην ξηρά και στη θάλασσα. Αυτές οι περιβαλλοντικές προκλήσεις ενισχύονται περαιτέρω από τον σκιώδη στόλο.
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει διαμορφώσει ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον θαλάσσιας ασφάλειας, με προοπτικές να διαρκέσουν ακόμη και μετά την παύση των στρατιωτικών εχθροπραξιών. Οι εξορυκτικές περιοχές στα ύδατα των παράκτιων κρατών, τα παρασυρόμενα ορυχεία και άλλα μη εκραγέντα πυρομαχικά (UXO) δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια στη θάλασσα. Οι προκλήσεις στον κυβερνοχώρο και οι υβριδικές προκλήσεις συνεκτιμούν εξίσου το συνολικό περιβάλλον ασφάλειας στη θάλασσα στον Εύξεινο Πόντο, επηρεάζοντας αρνητικά την ασφάλεια της ναυτιλίας.
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να συμβάλει στη μετατροπή του Εύξεινου Πόντου σε θαλάσσια λεκάνη χωρίς νάρκες μέσω ενισχυμένης συνεργασίας με τα κράτη μέλη της, τους εταίρους του Εύξεινου Πόντου, τις χώρες που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις και τις οργανώσεις-εταίρους.
Άλλες βασικές μελλοντικές δράσεις της ΕΕ θα επικεντρωθούν στην ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών και της επίγνωσης της κατάστασης στη θάλασσα, στην προστασία των θαλάσσιων υποδομών και ικανοτήτων ζωτικής σημασίας, καθώς και στη διεύρυνση της συνεργασίας ακτοφυλακής. Ταυτόχρονα, η ΕΕ θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει τους κινδύνους που ενέχει ο σκιώδης στόλος που χρησιμοποιεί η Ρωσία για την ασφάλεια στη θάλασσα και το περιβάλλον στον Εύξεινο Πόντο. Η συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ και με τα κράτη μέλη της ΕΕ, τις υπό ένταξη χώρες και τους εταίρους θα είναι καίριας σημασίας για τον σκοπό αυτό, με βάση περιφερειακές πρωτοβουλίες και εθνικές προτάσεις για τη διασφάλιση ασφαλούς ναυτιλίας και ανθεκτικών θαλάσσιων υποδομών ζωτικής σημασίας. Οι σχετικοί οργανισμοί της ΕΕ και οι ομόφρονες εταίροι θα συμμετέχουν στην υλοποίηση των ανωτέρω δράσεων, κατά περίπτωση.
Τι είναι το «Θεματολόγιο συνδεσιμότητας»;
Το θεματολόγιο συνδεσιμότητας που συνδέει την Ευρώπη με την Κεντρική Ασία μέσω του Νότιου Καυκάσου αποτελεί μία από τις εμβληματικές πρωτοβουλίες της στρατηγικής προσέγγισης της ΕΕ για τον Εύξεινο Πόντο. Αποσκοπεί στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της περιφερειακής ολοκλήρωσης, ευθυγραμμιζόμενη παράλληλα με τα διευρυμένα διευρωπαϊκά δίκτυα και τους στόχους της ΕΕ για απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και τις διεθνείς δεσμεύσεις.
Το θεματολόγιο συνδεσιμότητας θα επικεντρωθεί στα εξής:
- Βελτίωση των διαδρόμων μεταφορών (π.χ. του διακασπιακού διαδρόμου μεταφορών) και συμπλήρωση των υφιστάμενων διαδρόμων (π.χ. των διαδρόμων Βαλτικής Θάλασσας-Εύξεινου Πόντου-Αιγίου Πελάγους και Ρήνου-Δούναβη) για την ενίσχυση της συνδεσιμότητας μεταξύ της ΕΕ, της περιοχής του Εύξεινου Πόντου και της Κεντρικής Ασίας.
- Ανάπτυξη πράσινων ενεργειακών δεσμών με επενδύσεις στην εμπορία ενέργειας, την ενοποίηση της αγοράς και την οικοδόμηση μιας ευρύτερης Ενεργειακής Ένωσης για την αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας, της οικονομικής προσιτότητας και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
- Δημιουργία ψηφιακών συνδέσεων με τη δημιουργία ασφαλών διαδικτυακών συνδέσεων υψηλής χωρητικότητας για την προώθηση ασφαλών ροών δεδομένων, ψηφιακών δεξιοτήτων και καινοτομίας και την ενίσχυση της ψηφιακής ανθεκτικότητας.
Η Ανατολική Εταιρική Σχέση, ως στρατηγικό και φιλόδοξο πλαίσιο πολιτικής, θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στην επιδίωξη περιφερειακής συνεργασίας, επενδύσεων και ευθυγράμμισης στη συνδεσιμότητα.
Πώς θα συμβάλει η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ στην ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση;
Η συνεργασία με περιφερειακούς εταίρους είναι μία από τις βασικές δράσεις για τη στήριξη των προσπαθειών της ΕΕ να καταργήσει σταδιακά τις εναπομένουσες ρωσικές εισαγωγές ενέργειας, επιταχύνοντας παράλληλα την ενεργειακή διαφοροποίηση.
Ειδικότερα, η περιοχή του Εύξεινου Πόντου διαθέτει τεράστιο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί για τη στήριξη της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την απελευθέρωση νέων επενδυτικών ευκαιριών για την ανάπτυξη καθαρών τεχνολογιών.
Η περιφερειακή συνεργασία με τις χώρες εταίρους θα είναι καίριας σημασίας για την προετοιμασία των ολοκληρωμένων περιφερειακών αγορών ενέργειας, συμβάλλοντας παράλληλα στη σταδιακή κατάργηση των υπόλοιπων ρωσικών εισαγωγών ενέργειας και στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ. Ορισμένες από τις βασικές δράσεις περιλαμβάνουν:
Αντιμετώπιση των κενών στα ρυθμιστικά πλαίσια, αύξηση της αποδοτικότητας των ναυτιλιακών διοικήσεων και ενθάρρυνση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών ώστε να καταστεί δυνατή η μετάβαση προς ένα καθαρότερο, ασφαλέστερο, ενεργειακά αποδοτικότερο και απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές σύστημα θαλάσσιων μεταφορών και λιμένων.
Ενίσχυση του σχεδιασμού για την ανάπτυξη του δικτύου, σύγκλιση των ρυθμιστικών πλαισίων και των κωδίκων δικτύου, καθώς και διασυνοριακά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που συμβάλλουν στη μεγαλύτερη υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Εμβάθυνση της συνεργασίας για τις κρίσιμες πρώτες ύλες που μπορούν να διασφαλίσουν βιώσιμες και διαφοροποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού, συμβάλλοντας τελικά στην αμοιβαία ευημερία.
Προστασία των ενεργειακών υποδομών για τη βελτίωση της φυσικής ασφάλειας, με παράλληλη βελτιστοποίηση των ενεργειακών ροών και διασφάλιση της προστασίας των υφιστάμενων υποβρύχιων καλωδίων στον Εύξεινο Πόντο.
Πώς θα ενισχύσει η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ την ανταγωνιστικότητα στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου;
Η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για τον Εύξεινο Πόντο θα τονώσει τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα μέσω της εδαφικής συνοχής και της ισόρροπης ανάπτυξης, ώστε τελικά να μειωθούν τα κενά και να καταστεί η περιοχή πιο ελκυστική για ζωή, εργασία και επενδύσεις.
Οι επενδύσεις στη γαλάζια οικονομία θα δώσουν προτεραιότητα στη βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια και τον θαλάσσιο τουρισμό μέσω της ενίσχυσης της συμμετοχής των τοπικών κοινοτήτων και των περιφερειακών ενδιαφερόμενων μερών. Ο ιδιωτικός τομέας θα κινητοποιηθεί επίσης για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε μηχανισμούς χρηματοδότησης και τη διασφάλιση επενδύσεων μεγαλύτερης κλίμακας στη γαλάζια οικονομία, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής της ΕΕ.
Η ΕΕ θα διευκολύνει επίσης και θα διατηρήσει τις καθιερωμένες εμπορικές οδούς στον τομέα της γεωργίας, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς και αποθήκευσης τροφίμων, σε συνδυασμό με τη βελτίωση των προτύπων παραγωγής και των βιώσιμων γεωργικών πρακτικών (π.χ. όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση και την αποδοτική χρήση των υδάτων).
Η εκπαίδευση, οι δεξιότητες, η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν βασικές κινητήριες δυνάμεις της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης. Με βάση τις υφιστάμενες εταιρικές σχέσεις στην περιοχή, η ΕΕ αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών και στην αύξηση της κινητικότητας μεταξύ των ιδρυμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου και των κρατών μελών της ΕΕ. Τελικά, οι εργαζόμενοι και τα άτομα που αναζητούν εργασία θα εφοδιαστούν με τις απαραίτητες δεξιότητες, ενώ τα ταλέντα θα επωφεληθούν από την επανειδίκευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων.
Τι θα γίνει για την περιβαλλοντική και κλιματική ανθεκτικότητα;
Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου είναι πολύ ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι εντονότερες στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη. Τα θαλάσσια απορρίμματα είναι σχεδόν διπλάσια από ό,τι στη Μεσόγειο Θάλασσα. Για πολλούς ρύπους, οι παρατηρούμενες συγκεντρώσεις υπερβαίνουν τα όρια τοξικότητας. Στο θαλάσσιο περιβάλλον, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος ενισχύεται περαιτέρω από τις ενέργειες της Ρωσίας στον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας. Ως εκ τούτου, η ανάληψη δράσης για την περιβαλλοντική και κλιματική ανθεκτικότητα είναι πολύ σημαντική.
Προβλέπονται διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών και κλιματικών προκλήσεων. Σε αυτές περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, η αξιολόγηση και η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών ζημιών για τον Εύξεινο Πόντο που απορρέουν από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας, η εντατικότερη επιστημονική συνεργασία, η περιβαλλοντική παρακολούθηση και η διαχείριση δεδομένων, ο προσδιορισμός και η διευκόλυνση έργων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στο περιβάλλον, τα ύδατα και την κλιματική αλλαγή. Η περιφερειακή περιβαλλοντική συνεργασία και διακυβέρνηση θα αναπτυχθούν επίσης περαιτέρω, μεταξύ άλλων μέσω της ενίσχυσης του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών και της προώθησης του διαλόγου με φορείς του ιδιωτικού τομέα.
Πώς θα ενισχυθεί η ετοιμότητα των παράκτιων κοινοτήτων και των τομέων της γαλάζιας οικονομίας;
Η ΕΕ θα συνεργαστεί με τις χώρες του Εύξεινου Πόντου και άλλους εταίρους για τη βελτίωση της ετοιμότητας όσον αφορά την πρόβλεψη, την πρόληψη, τη διαχείριση και την αντιμετώπιση των κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, καθώς και άλλων περιβαλλοντικών κινδύνων και κινδύνων καταστροφών που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες περιοχές. Αυτό θα βασιστεί στις πολιτικές των χωρών του Εύξεινου Πόντου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη συνεργασία με τις τοπικές αρχές, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη επιτόπου, συμπεριλαμβανομένης της νεολαίας.
Ποιες δράσεις προβλέπονται για καλύτερη πολιτική προστασία;
Η νέα στρατηγική προσέγγιση αποσκοπεί στην προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας στον τομέα της ετοιμότητας. Αυτό θα επιτευχθεί με την καλύτερη κατανόηση των κρίσεων και των επιπτώσεών τους· τον καθορισμό ελάχιστων κριτηρίων ετοιμότητας όσον αφορά τους περιβαλλοντικούς, κλιματικούς και φυσικούς κινδύνους· και βελτίωση των δικτύων επικοινωνίας. Όπου είναι εφικτό, οι χώρες του Εύξεινου Πόντου θα συνδεθούν με σχετικές πρωτοβουλίες ετοιμότητας της ΕΕ σύμφωνα με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ετοιμότητας. Αυτό θα βασιστεί στη συνεργασία που σχετίζεται με τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης και άλλα πλαίσια. Μαζί, θα επικεντρωθούμε στην ενίσχυση των συστημάτων διαχείρισης καταστροφών. Αυτό θα περιλαμβάνει μέτρα για τη βελτίωση των σχεδίων έκτακτης ανάγκης και των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, την περαιτέρω εναρμόνιση των διαδικασιών, την επικαιροποίηση των εθνικών εκτιμήσεων κινδύνου καταστροφών και τη διεξαγωγή πρόσθετων ασκήσεων πλήρους κλίμακας, κατά περίπτωση.
Πώς συνδέεται η στρατηγική προσέγγιση με άλλες πρωτοβουλίες πολιτικής της ΕΕ;
Η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου αποτελεί μέρος μιας νέας δέσμης πρωτοβουλιών πολιτικής της ΕΕ προσαρμοσμένων στην ευρύτερη νέα γεωπολιτική δυναμική. Ορισμένα από αυτά έχουν ήδη δημοσιευθεί και ορισμένα δεν έχουν ακόμη εγκριθεί.
Με τη στρατηγική για την Ευρωπαϊκή Ένωση Ετοιμότητας (που δημοσιεύθηκε στις 26 Μαρτίου), η ΕΕ επιδιώκει να ενισχύσει την ετοιμότητα και την ετοιμότητα της ΕΕ για μελλοντικές κρίσεις σε επτά θεματικούς τομείς και η ανθεκτικότητα μέσω εξωτερικών εταιρικών σχέσεων είναι ένας από αυτούς. Ορισμένες από τις βασικές δράσεις της που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο αυτών των θεματικών δράσεων έχουν επίσης σημασία για τη μελλοντική δέσμευση της ΕΕ στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, ιδίως όσον αφορά την ανθεκτικότητα της κοινωνίας ή την ανθεκτικότητα έναντι ανατρεπτικών τεχνολογιών, κυβερνοεπιθέσεων, υβριδικών και εχθρικών δραστηριοτήτων από ξένους κακόβουλους παράγοντες. Η επικείμενη ευρωπαϊκή ασπίδα για τη δημοκρατία θα αναπτύξει περαιτέρω συγκεκριμένους τρόπους για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ετοιμότητας της κοινωνίας μας έναντι εκστρατειών παραπληροφόρησης και εξωτερικών παρεμβάσεων και μέσων χειραγώγησης.
Με ένα νέο σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της ασφάλειας και της ανθεκτικότητας των υποβρύχιων καλωδίων (δημοσιεύθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2025), η ΕΕ εξετάζει συγκεκριμένους τρόπους για τη σημαντική ενίσχυση των υποδομών υποβρύχιων καλωδίων της και την προστασία των θαλάσσιων υποδομών ζωτικής σημασίας· η προστασία των θαλάσσιων υποδομών ζωτικής σημασίας είναι επίσης καίριας σημασίας μεταξύ των μέτρων που προτείνει η νέα στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για την περιοχή.
Όσον αφορά τις θαλάσσιες λεκάνες, το επικείμενο ευρωπαϊκό σύμφωνο για τους ωκεανούς θα επιδιώξει να προωθήσει μια ευρύτερη, ολοκληρωμένη και ολιστική προσέγγιση της διακυβέρνησης των ωκεανών σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας στη θάλασσα· διασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ των διατάξεων του συμφώνου για τη λεκάνη του Εύξεινου Πόντου και των δράσεων που σχετίζονται ιδίως με την ασφάλεια στη θάλασσα στον Εύξεινο Πόντο, με έμφαση στην καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών, τη συνεργασία ακτοφυλακής ή την ασφάλεια για κρίσιμες υποδομές ασφάλειας στη θάλασσα.
Η επικείμενη στρατηγική της ΕΕ για τους λιμένες θα επικεντρωθεί επίσης στις αυξανόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι λιμένες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των αυξανόμενων γεωπολιτικών κινδύνων, των απειλών κατά της κυβερνοασφάλειας και των αυξανόμενων απαιτήσεων για περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα. Η πραγματικότητα αυτή συνυπολογίζει τους διαδρόμους στρατιωτικής κινητικότητας στις χώρες της ΕΕ. Θα χρειαστούμε περισσότερους και καλύτερα εξοπλισμένους θαλάσσιους και ποτάμιους λιμένες και αερολιμένες στην περιοχή.
Τι διαφέρει από τη συνέργεια της ΕΕ στον Εύξεινο Πόντο;
Η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για την περιοχή του Ευξείνου Πόντου θα βασιστεί στα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν στο πλαίσιο της συνέργειας του Ευξείνου Πόντου, του πλαισίου πολιτικής της ΕΕ για την περιοχή που ισχύει από το 2007.
Σε σύγκριση με τη συνέργεια του Εύξεινου Πόντου, η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ για τον Εύξεινο Πόντο εντάσσει τις πολιτικές μας στην περιοχή σε μια συνεκτική στρατηγική και περιλαμβάνει μια ισχυρή πτυχή ασφάλειας, με νέες προτάσεις συνεργασίας για την ενίσχυση της ασφάλειας στη θάλασσα, την άρση ναρκοπεδίων, την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας και την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών. Αυτό αντικατοπτρίζεται ιδίως στην εμβληματική πρωτοβουλία 1 για την ασφάλεια στη θάλασσα στον Εύξεινο Πόντο και στη δημιουργία κόμβου για την ασφάλεια στη θάλασσα στον Εύξεινο Πόντο.
Τι αντίκτυπο έχει ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας στην περιοχή;
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει αποσταθεροποιήσει βαθιά την περιοχή, εκθέτοντας τις αλληλεξαρτήσεις στον τομέα της ασφάλειας, τη δημοκρατική αστάθεια, τις οικονομικές εξαρτήσεις και τη χαμηλή ετοιμότητα σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς. Οι προκλήσεις αυτές απαιτούν ισχυρή και συντονισμένη αντίδραση. Η επιθετικότητα της Ρωσίας έχει φέρει το επίπεδο ασφάλειας στο χαμηλότερο σημείο από τον Ψυχρό Πόλεμο, με εκτεταμένες επιπτώσεις τόσο στην περιφερειακή όσο και στην παγκόσμια σταθερότητα.
Η επίθεση της Ρωσίας εμποδίζει τις χώρες της περιοχής του Εύξεινου Πόντου να αξιοποιήσουν πλήρως τις ευκαιρίες ανάπτυξης και τις ευκαιρίες κοινωνικής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θα μπορούσαν να ξεκλειδωθούν μέσω της ενεργειακής μετάβασης, των μεταφορών και της ψηφιακής συνδεσιμότητας, της γαλάζιας οικονομίας, καθώς και της αυξημένης κυκλικότητας. Επιπλέον, έχει επιδεινώσει επίσης την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και έχει εντείνει τις υφιστάμενες κλιματικές προκλήσεις στην περιοχή.
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας είχε επιπτώσεις και επιπτώσεις και στην επισιτιστική ασφάλεια στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Η παραγωγή και οι εξαγωγές σιτηρών της περιοχής είναι ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των επισιτιστικών αναγκών σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Μέσω διαφόρων πρωτοβουλιών, ιδίως των λωρίδων αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας, οι οποίες παρέχουν σανίδα σωτηρίας στην ουκρανική οικονομία, το ζήτημα μετριάστηκε τουλάχιστον εν μέρει. Είναι σημαντικό ότι οι λωρίδες αλληλεγγύης εξακολουθούν επίσης να παρέχουν ζωτικής σημασίας νέες οδούς μεταφοράς, μεταξύ άλλων για τις μη γεωργικές ουκρανικές εξαγωγές προς την ΕΕ, καθώς και για τις εξαγωγές της ΕΕ προς την Ουκρανία. Η συνολική αξία του εμπορίου μέσω των λωρίδων αλληλεγγύης από τον Μάιο του 2022 ανέρχεται σε περίπου 213 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων περίπου 150 δισ. ευρώ εισαγωγών στην Ουκρανία.
Η επιτυχής δημιουργία ενός νέου θαλάσσιου διαδρόμου από την Ουκρανία συνέβαλε στην αποκατάσταση των εξαγωγών σιτηρών από τους λιμένες της στον Εύξεινο Πόντο, εξέλιξη που υποστηρίζεται περαιτέρω από τη σταθερή χωρητικότητα που προσφέρουν οι ουκρανικοί λιμένες του Δούναβη που συνδέονται απευθείας με τον Εύξεινο Πόντο ή τους θαλάσσιους λιμένες της ΕΕ.
Η διασφάλιση της πρόσβασης στους λιμένες της Ουκρανίας και η διασφάλιση της θαλάσσιας κυκλοφορίας για το εμπόριο γεωργικών προϊόντων εξακολουθούν να είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διασφάλιση της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας. Ταυτόχρονα, η διαδρομή του Εύξεινου Πόντου πρέπει να υποστηρίζεται από αξιόπιστες χερσαίες εναλλακτικές λύσεις.
Παρά τις επιτυχείς αυτές προσπάθειες, οι τακτικές και στοχευμένες επιθέσεις της Ρωσίας εξακολουθούν να εμποδίζουν τις μεταφορές και τις συνολικές επενδύσεις σε περιφερειακά έργα και υποδομές και οδηγούν σε υψηλό κόστος ασφάλισης. Θα χρειαστούν σημαντικές επενδύσεις όχι μόνο για την ανακατασκευή των υποδομών μεταφορών στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου και του Δούναβη, η οποία έχει υποστεί εκτεταμένες ζημίες λόγω επανειλημμένων επιθέσεων, επηρεάζοντας αρνητικά το εμπόριο, αυξάνοντας το κόστος και υπονομεύοντας την αξιοπιστία των μεταφορών, αλλά και για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των παρωχημένων υποδομών, των συστημάτων εφοδιαστικής και του εξοπλισμού ελέγχου των συνόρων ώστε να πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ.
Η μακροχρόνια παρέμβαση της Ρωσίας σε γειτονικά κράτη —συμπεριλαμβανομένης της υποκίνησης ή της προσομοίωσης αποσχιστικών τάσεων, της χειραγώγησης των εκλογών, της εκμετάλλευσης των οικονομικών εξαρτήσεων (ιδίως στον τομέα της ενέργειας), του περιορισμού της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας και της άμεσης στρατιωτικής απειλής— εξακολουθεί να υπονομεύει την περιφερειακή σταθερότητα και δημοκρατία. Η αντιμετώπιση όλων των μορφών κακόβουλης παρέμβασης της Ρωσίας και η αποκατάσταση του κράτους δικαίου στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου είναι ζωτικής σημασίας για την προάσπιση του διεθνούς δικαίου και των αξιών της ΕΕ.
Η ΕΕ παραμένει πλήρως προσηλωμένη στη στήριξη της Ουκρανίας και άλλων χωρών του Εύξεινου Πόντου για την οικοδόμηση της ειρήνης και την προώθηση του διαλόγου.
Πώς θα εφαρμοστεί η στρατηγική προσέγγιση;
Η νέα προσέγγιση παρέχει στρατηγική κατεύθυνση σε διάφορες πολιτικές και πρωτοβουλίες της ΕΕ εντός ενός ολοκληρωμένου πλαισίου.
Πρώτον, υποστηρίζει την ασφάλεια και τη σταθερότητα σε μια περιοχή υπό αυξανόμενη γεωπολιτική πίεση. Η ασφάλεια στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου και στην Ευρώπη είναι στενά συνδεδεμένη με την ασφάλεια της Ουκρανίας. Ως εκ τούτου, η στρατηγική προσέγγιση θα εξετάσει την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας, θα αντιμετωπίσει τις απειλές που θέτει ο σκιώδης στόλος και τα παρασυρόμενα ναρκοπέδια, θα αντιμετωπίσει τις υβριδικές απειλές και θα αποτρέψει μελλοντικές επιθέσεις στην περιοχή για την εδραίωση της ειρήνης.
Δεύτερον, προκειμένου να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα και η ανάπτυξη, η νέα προσέγγιση παρουσιάζει μια προσφορά για στενότερη περιφερειακή συνεργασία, συντονισμό των επενδύσεων και κανονιστική ευθυγράμμιση στον τομέα της συνδεσιμότητας σε τομείς όπως οι μεταφορές, η ενέργεια και η ψηφιακή τεχνολογία. Η ανάπτυξη της συνδεσιμότητας σημαίνει την απελευθέρωση σημαντικών ευκαιριών επενδύσεων και ανάπτυξης, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου θεματολογίου συνδεσιμότητας που συνδέει την Ευρώπη με την Κεντρική Ασία μέσω του Νότιου Καυκάσου.
Τρίτον, η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ αποσκοπεί στην επέκταση της κοινής δράσης για το περιβάλλον, το κλίμα και άλλα τρωτά σημεία που αντιμετωπίζει η περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στην παροχή βοήθειας στις κοινότητες για την ενίσχυση της ετοιμότητάς τους. Η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών ζημιών που προκλήθηκαν από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας και η επιστροφή στην πορεία αποκατάστασης της ποιότητας του περιβάλλοντος θα είναι υψίστης σημασίας.
Με την πάροδο των ετών, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι χώρες της περιοχής του Εύξεινου Πόντου έχουν θεσπίσει σειρά εταιρικών σχέσεων και πλαισίων συνεργασίας, σε διμερές και περιφερειακό επίπεδο. Επίσης, πολλές πρόσφατες πολιτικές της ΕΕ έχουν μεγάλη σημασία για την περιοχή. Τα οφέλη τους μπορούν να αυξηθούν μέσω καλύτερης ευθυγράμμισης, η οποία θα συμπληρώνεται από πιο εντατικό διάλογο πολιτικής και προσέγγιση των ενδιαφερόμενων μερών.
Τι είδους συνέχεια προβλέπεται μετά τη δημοσίευση της κοινής ανακοίνωσης;
Η Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος προτείνουν τη διοργάνωση ειδικής υπουργικής συνόδου της ΕΕ με χώρες εταίρους στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου για την ανάπτυξη και την προώθηση διαφορετικών συνεργασιών στο πλαίσιο της νέας προσέγγισης της ΕΕ για την περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Οι επακόλουθες υπουργικές συνεδριάσεις θα μπορούσαν να διοργανώνονται κατά περίπτωση για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου συγκεκριμένων δράσεων που συμφωνούνται στο πλαίσιο αυτό.
Η Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος θα υποβάλουν επίσης μια πρώτη έκθεση σχετικά με την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής προσέγγισης στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου μετά από ένα έτος εφαρμογής.
Πώς θα ωφελήσει τους ανθρώπους η στρατηγική προσέγγιση;
Οι λαοί της περιοχής εξακολουθούν να φιλοδοξούν να ζήσουν σε ένα ασφαλέστερο, ασφαλέστερο και πιο ευημερούν περιβάλλον, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου και η χρηστή διακυβέρνηση διασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο. Μαζί με τα κράτη μέλη της ΕΕ, η Βουλγαρία και η Ρουμανία, η Ουκρανία, η Τουρκία, η Δημοκρατία της Μολδαβίας, η Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία αντιπροσωπεύουν σχεδόν 164 εκατομμύρια άτομα (στοιχεία του 2024). Οι φιλοδοξίες τους έχουν σημασία για την ΕΕ, ιδίως δεδομένου ότι οι περισσότερες από αυτές τις χώρες βρίσκονται σε πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Μετατρέποντας τον Εύξεινο Πόντο σε μια πιο ασφαλή, συνδεδεμένη και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή γειτονιά, η στρατηγική προσέγγιση της ΕΕ εξυπηρετεί άμεσα τους πολίτες της: η ενίσχυση της ασφάλειας στη θάλασσα και στον κυβερνοχώρο διασφαλίζει τα ζωτικής σημασίας υποθαλάσσια καλώδια, τις εμπορικές οδούς και τους ενεργειακούς διαδρόμους που τροφοδοτούν την καθημερινή ζωή· οι διαφοροποιημένες μεταφορικές, ψηφιακές και ενεργειακές συνδέσεις μειώνουν το κόστος και τους κινδύνους της αλυσίδας εφοδιασμού τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές· συντονισμένα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή συμβάλλουν στην προστασία των ακτών, των συστημάτων τροφίμων και των θέσεων εργασίας της Ευρώπης από περιβαλλοντικούς κλυδωνισμούς· και η στενότερη ευθυγράμμιση των γειτονικών χωρών με τους κανόνες της ΕΕ ενισχύει το κράτος δικαίου, περιορίζει τις παράνομες ροές και επεκτείνει την ενιαία αγορά — παρέχοντας συλλογικά μεγαλύτερη ασφάλεια, οικονομική προσιτότητα και ευημερία για τους ανθρώπους σε ολόκληρη την περιοχή και πέραν αυτής.
Πώς θα στηρίξει η στρατηγική προσέγγιση την ολοκλήρωση της ΕΕ;
Η ΕΕ θα στηρίξει τους ενδιαφερόμενους εταίρους στην πορεία τους προς την ολοκλήρωση της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την εδραίωση του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας, των ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή κοινωνιών και οικονομιών με σταδιακή ενσωμάτωση στην ενιαία αγορά. Η ΕΕ θα στηρίξει επίσης τους εταίρους της στην ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής περιοριστικών μέτρων (κυρώσεων) της ΕΕ και σε ευθυγράμμιση με την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας.
Με την εδραίωση των υποψήφιων χωρών σε περιφερειακές πρωτοβουλίες που κυμαίνονται από την έρευνα και την καινοτομία έως τις συμπράξεις γαλάζιας οικονομίας, η νέα στρατηγική προσέγγιση συμβάλλει στην ευθυγράμμισή τους με τα πρότυπα της ΕΕ και ενισχύει την πορεία προσχώρησής τους.
Θα αντιμετωπίσει η νέα προσέγγιση τις κυβερνοαπειλές και τις παρεμβάσεις χειραγώγησης πληροφοριών από το εξωτερικό;
Οι χώρες της περιοχής του Εύξεινου Πόντου αποτελούν στόχο υβριδικών απειλών, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνοεπιθέσεων, των εκστρατειών παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό. Αυτό υπονομεύει την εμπιστοσύνη του κοινού στους δημοκρατικούς θεσμούς και τα μέσα ενημέρωσης, τροφοδοτώντας πολιτικές εντάσεις και αστάθεια στις χώρες.
Η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει την εργαλειοθήκη της ΕΕ για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών και την εργαλειοθήκη της ΕΕ για τη διπλωματία στον κυβερνοχώρο, μεταξύ άλλων μέσων, για την αντιμετώπιση αυτών των συγκεκριμένων απειλών και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της περιοχής. Θα δημιουργηθεί δίκτυο κοινών μηχανισμών αντίδρασης με τις χώρες εταίρους για την αντιμετώπιση της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό και των εκστρατειών παραπληροφόρησης. Θα συντονίζει κοινές δράσεις και θα βελτιώνει την ανταλλαγή πληροφοριών σε ολόκληρη την περιοχή.
Για την αντιμετώπιση των εκστρατειών παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό, θα είναι σημαντικό να δημιουργηθούν δίκτυα συνεργασίας με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, οργανώσεων ελέγχου γεγονότων και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, διότι είναι παρόντα στις χώρες και κατανοούν καλύτερα το πλαίσιο. Η χρήση καινοτόμου τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης θα καταστεί επίσης ζωτικής σημασίας εργαλείο για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό και της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο. Τέλος, η ΕΕ θα προωθήσει επίσης τον γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας και την κριτική σκέψη, μεταξύ άλλων για τους νέους, προκειμένου να προωθήσει μια νοοτροπία δημοκρατικής συμμετοχής.
Οι δραστηριότητες αποναρκοθέτησης αποτελούν μέρος της στρατηγικής προσέγγισης;
Μια βασική πρόκληση στον Εύξεινο Πόντο είναι ο κίνδυνος που εγκυμονούν οι ναρκοθετημένες περιοχές στα παράκτια ύδατα των κρατών, αλλά και οι παρασυρόμενες νάρκες και άλλα μη εκραγέντα πυρομαχικά (UXO). Δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια στη θάλασσα, το θαλάσσιο περιβάλλον και απειλούν τους διαδρόμους μεταφορών και εμπορίου.
Τα προγράμματα και τα έργα της ΕΕ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας (ΕΤΘΑΥ), του HORIZON και του Interreg μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χαρτογράφηση και την αξιολόγηση της κατάστασης του UXO, καθώς και για την ενίσχυση της ασφάλειας στη θάλασσα στον Εύξεινο Πόντο μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας με τα κράτη μέλη του, τους εταίρους του Εύξεινου Πόντου, τις χώρες που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις και τις οργανώσεις-εταίρους.
Η στρατηγική αναγνωρίζει τον στόχο μιας περιοχής του Εύξεινου Πόντου χωρίς νάρκες. Με βάση και σε συντονισμό με την υφιστάμενη τριμερή πρωτοβουλία αποναρκοθέτησης της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Τουρκίας για τον Εύξεινο Πόντο, η ΕΕ θα αξιολογήσει τις δυνατότητες περαιτέρω ανάληψης πρωτοβουλιών αποναρκοθέτησης στην περιοχή με μακροπρόθεσμη προοπτική.
Ποια είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης και της νέας στρατηγικής προσέγγισης για τον Εύξεινο Πόντο;
Η Ανατολική Εταιρική Σχέση παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της συνεργασίας της ΕΕ με τους ανατολικούς γείτονές της, προσφέροντας ένα ισχυρό και ώριμο πλαίσιο πολιτικής που προωθεί βασικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι απαραίτητες για τις διαδικασίες προσχώρησης και σύνδεσης. Με ιδιαίτερη έμφαση στο κράτος δικαίου, την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και τη χρηστή διακυβέρνηση, η Ανατολική Εταιρική Σχέση στηρίζει την ανάπτυξη ανθεκτικών δημοκρατιών και την καλλιέργεια νοοτροπίας σταθερότητας, ασφάλειας και συνεργασίας στην περιοχή.
Ως εκ τούτου, η στρατηγική προσέγγιση για τον Εύξεινο Πόντο και την Ανατολική Εταιρική Σχέση είναι βαθιά αλληλένδετες στο πλαίσιο ενός κοινού στόχου: προώθηση της σταθερότητας, της ευημερίας και της ασφάλειας στις χώρες εταίρους, με παράλληλη οικοδόμηση μιας πιο ανθεκτικής και ακμάζουσας περιοχής. Αξιοποιώντας το αναξιοποίητο δυναμικό του Εύξεινου Πόντου, η ΕΕ έχει ως στόχο να προωθήσει μετασχηματιστικές αλλαγές, να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη και να αποφέρει απτά οφέλη στους πολίτες όλων των εμπλεκόμενων χωρών.
Πώς αντικατοπτρίζεται η συνεργασία με το ΝΑΤΟ και άλλους εταίρους στη νέα προσέγγιση;
Στο σημερινό πλαίσιο, η στρατηγική εταιρική σχέση της ΕΕ με το ΝΑΤΟ είναι απαραίτητη για την ευρωατλαντική μας ασφάλεια. Για τα 23 κράτη μέλη της ΕΕ που είναι επίσης σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, το ΝΑΤΟ αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της συλλογικής τους άμυνας. Σύμφωνα με τη στρατηγική πυξίδα, η ΕΕ ενισχύει τη στρατηγική εταιρική σχέση της με το ΝΑΤΟ.
Μετά την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η ΕΕ δεσμεύεται να προωθήσει περαιτέρω στρατηγική εταιρική σχέση στους τομείς της διαχείρισης κρίσεων, της ασφάλειας στη θάλασσα, της αντιμετώπισης υβριδικών απειλών, συμπεριλαμβανομένης της χειραγώγησης πληροφοριών στον κυβερνοχώρο και στο εξωτερικό, των αναδυόμενων και ανατρεπτικών τεχνολογιών, της κλιματικής αλλαγής, της ανθεκτικότητας, της αμυντικής βιομηχανίας και άλλων ζητημάτων κοινού ενδιαφέροντος. Αυτό επιδιώκεται σύμφωνα με το συμφωνηθέν πλαίσιο των τριών κοινών δηλώσεων για τη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ που υπεγράφησαν το 2016, το 2018 και το 2023 και τις συμφωνηθείσες κατευθυντήριες αρχές για τη στρατηγική εταιρική σχέση της ΕΕ με το ΝΑΤΟ — διαφάνεια, αμοιβαιότητα και συμμετοχικότητα, καθώς και την αυτονομία λήψης αποφάσεων και τις διαδικασίες αμφότερων των οργανισμών.
Στο πλαίσιο της στρατηγικής προσέγγισης της ΕΕ για τον Εύξεινο Πόντο, η ΕΕ δεσμεύεται να αυξήσει την ικανότητα, τη συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με υβριδικές απειλές και κυβερνοαπειλές σε ολόκληρη την περιοχή, και να συντονίσει τις πρωτοβουλίες αυτές με σχετικές χώρες και οργανισμούς εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις, συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ.
Η συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ για την ασφάλεια στη θάλασσα συνεχίζεται στο πλαίσιο των καθιερωμένων διαπροσωπικών συνομιλιών. Καλύπτουν ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως η αντίστοιχη ναυτική επιχειρησιακή δέσμευση, η προστασία των κρίσιμων θαλάσσιων υποδομών, οι προκλήσεις που θέτει ο σκιώδης στόλος και οι αμυντικές ικανότητες στον θαλάσσιο τομέα. Κατά την τελευταία συνεδρίαση τον Απρίλιο του 2025, τα δύο μέλη του προσωπικού αντάλλαξαν επίσης απόψεις σχετικά με την ασφάλεια στη θάλασσα στον Εύξεινο Πόντο.